Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
·
andrzejjuCHnIeWICz
spójnośćnaprzestrzenisześćdziesięciulat,jakieminęłyoddebiutu
(Dlategożyjemy)dowydaniaostatniegotomu(Wystarczy).
BiorącpoduwagęCzarnąpiosenkę,możnadostrzec,żejużpowojnie14
krystalizowałasięposthumanistycznawrażliwośćpoetki15-bazowała
onanaodrzuceniuwszelkichhierarchiiikoncentracjinazwierzętach
mniejszejskali(„łażącapołodydzemucha”16).OpublikowanieRado‑
ścipisania(Stopociech),Widzianegozgóry(Wielkaliczba),Zdarzenia
(Dwukropek),Snustaregożółwia(Wielkaliczba),Monologupsazaplą‑
tanegowdzieje(Dwukropek)poprzedzonebyłopróbamisondowania
perspektywypoległego,któryprzybywał„stamtąd”ijawiłsięjakobyt
autonomicznyipoznawalnytylkowtakimstopniu,jakigwarantował
„zmysłudziału”(Rozmowazkamieniem).Szymborska,tłumacząc,czym
onwogólejest,posłużyłasięformącolloquium.Wtytułowejrozmowie
tokamieństajesiędepozytariuszemprawdudzielanychrozmówcy.
Definiując„zmysłudziału”
,zaznaczaon:„Niewejdziesz,maszzaledwie
zamysłtegozmysłu,/ledwiejegozawiązek,wyobraźnię”17.Stawką
wierszyzCzarnejpiosenkiorazkolejnychtomówpoetyckichjestba-
danieinności,którejźródłemjestróżnica(ontologiczna,gatunkowa).
Pierwszepróbysprawdzania,nailemożliwejestodtworzeniecudzej
perspektywy,dotyczyłypoległegopodczaswojny,jednakzczasem
katalogzjawiskrozszerzałsię,obejmujączwierzęta,rośliny,kamienie.
ZestawiającdorobekpoetyckizlatpóźniejszychitekstyzCzar‑
nejpiosenki,możnazauważyćpowtarzalnośćpewnychchwytówod-
dającychczyjąśodmiennośćiindywidualność.Jednymznichjest
prozopopejapozwalającanapewnąmanipulację;głosuzyskująbyty
izjawiskamogąceprzekazaćistotneprawdylubnapomnienia.Celem
prozopopeijestwyeliminowaniedystansuizaistnienieefektubez-
pośredniegoobcowaniazkimś,ktoalbopozostawałwzażyłejrelacji,
alboprzybywazprzeszłościiniemanicwspólnegoztym,dokogo
14
WierszDedykowanePoezjiopatrzonybyłwmaszynopisieAdamaWłodkadatą1946.
15Zob.A.Legeżyńska,WisławaSzymborska,Rebis,Poznań1996,s.18-19;K.Pie-
trych,Zwierzęta(u)Szymborskiej,azwłaszczasarna,antylopailwica,[w:]eadem,Oczym
(nie)mówiąpoeci?,WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,Łódź2019,s.235-253;A.Ja-
rzyna,Post‑koiné.Studiaonieantropocentrycznychjęzykach(poetyckich),Wydawnictwo
UniwersytetuŁódzkiego,Łódź:2019;D.Gostyński,Zwierzę,czylioskarżenie.„Tarsjusz”
WisławySzymborskiej,16.06.2020,Zamekczyta,https://www.zamekczyta.pl/zwierze-
-czyli-oskarzenie-tarsjusz-wislawy-szymborskiej/[dostęp:18.09.2023].
16W.Szymborska,JankoMuzykant,[w:]eadem,Czarnapiosenka…,s.56.Wszystkie
wierszepochodząceztegowydaniaoznaczamskrótemCP.
17W.Szymborska,Rozmowazkamieniem,[w:]eadem,Zmysłudziału…,s.9.
