Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Mickiewicz,Dziady
niejakDante?)niezaznaczyłswojegodystansudosłówstworzonej
przezsiebiepostaci.Takjednakniejest.Danteumieściłbowiem
FranceskęiPaolawpiekle,co,jakwidzieliśmy,stoiwopozycjido
sposobu,wjakikazałsięwypowiadaćswojejbohaterce,iświadczyć
musiojegoosądziemoralnymichczynu31.Mickiewicznatomiast,
mimogorączkowegooraz,zpunktuwidzenialiterackiegoiemo-
cjonalnego,naderprzekonującegomonologuGustawa(skądinąd
upiora!),niepozostawiłmuostatniegosłowa–wkażdymrazie
nienazawsze.Kazałmusięrozstaćzeswojąosobowością,stać
sięKonradem.Dojrzeć.Odmienić.Niewpiekle,leczwwięzieniu.
Przekroczyćetapbycianarcystycznymproduktemlekturyistaćsię
żywym(choćnapisanym)człowiekiem.Awcześniej–uświadomić
sobieswójstanijegoprzyczyny32.
WracającdoIVczęściDziadów,etapuwspółczuciaautoradla
bohatera,wartozauważyć,żesposób,wjakiGustawmówiomężu
31
Por.P
.Levine,którypowołujesięnawcześniejszychkrytyków:Dante’scommit-
menttoaustereprinciplesclasheswithhisevidentloveofhumanparticularity.Hissym-
pathyvieswithhissternmorality.Thepilgrimnamed„Dante”isoftenatoddswiththe
author/narratorwhobearsthesamename.ReformingtheHumanities...,s.5.[Wyzna-
wanieprzezDantegosurowychzasadstoiwsprzecznościzoczywistąmiłością,jaką
żywidoposzczególnychludzi.Jegoempatiakłócisięzpowagąjegomoralności.Piel-
grzymzwanyflDantem”częstoniezgadzasięzautorem/narratorem,którynosito
samomiano.].Wszystkietłumaczeniatekstów,podanewkwadratowychnawiasach,
pochodząodautorkiksiążki.Levinedowodzi,żeDantejakonarratorijakobohater
prezentujądwaodmiennesposobypodejściadohistoriiFranceskiiPaola:Dante–
wędrowiecpopiekledajesięzwieśćopowieściFranceskiiżywidlaniejwspółczucie
(kierujesięuczuciem),podczasgdyDante–poetaifilozofpotępiacudzołóstwo,nie
znajdującdlańracjonalnegousprawiedliwieniawświeciewyznawanychprzezsiebie
wartości(kierujesięrozumem).Zauważamarginalnie,iżromantycybezresztyza-
wierzyliDantemu–wędrowcyiposzliwjegoślady,uważajączausprawiedliwione
każdepostępowanie,wynikającezuczucia–jakkolwiekrozumianego,dodajmy.
32
Wydajesię,że,podobniejakDante,autorDziadówprzeszedłodwspółczuciado
rozumowejietycznejocenyswojegobohatera.Mickiewiczzjednejstronyukazuje
gojakogrzesznika,zdrugiej–apelujedoczytelnikówowspółczuciedlaniego,zro-
zumienie,aprobatę.Nieświadomośćtegofaktuleżyupodłożabłędnychinterpretacji
–naprzykładtraktującychWielkąImprowizacjęjakowypowiedź,zktórąautorsię
identyfikuje,apostawęKonrada–jakoaprobowalną.TymczasemMickiewiczukazu-
jebłądtkwiącywpostawiejegobohatera(zetyczno-religijnegopunktuwidzenia)
–ikażemupokutować,całkiemjakDanteswoimpostaciom,aczynitowsposób
pozwalającynamwspółczućKonradowi(azwłaszczaGustawowi),podzielaćjego
uczucia.Natematdwóchrodzajówpostawywobecbohaterów:współczuciaioceny
moralnej;por.takżeLevine,ReformingtheHumanities...,s.56idalsze.
~19~
