Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
II.MIsterIum–próbadefInIcjI;rozróżnIenIepojęćIsensów
metakulturowąitranshistorycznąważność39.Niemożnośćunicestwieniatego,co
duchowe–mimopozorówumierania–odsłaniająwypowiedzianewkontekściemi-
steriówsłowa:nJednakżycie,którepochodziłozeźródełduchowych,niepozwoliło
sięuśmiercić”40.Eliade,dostrzegającwnajróżniejszych,odnotowanychprzezhistorię
kulturymisteryjnychformachpewne–bytakrzec–antropologiczneconstans,wy-
raźnieuniwersalizuje41sensmisteriów,pisząc:nChodziodoświadczenieegzystencjal-
ne,konstytutywnedlakondycjiludzkiej.Otodlaczegozawszemożliwejestożywie-
niearchaicznychschematówinicjacyjnych”42.
Wpowyższymkontekścietrzebazaznaczyć,iżuniwersalny–napłaszczyźnie
antropologicznej–pierwiastekmisteryjnyprzybierawhistoriikulturyróżneoblicza:
odformnastawionychntechnicznie”(czystorytualnie43)popostaci,wktórychgórę
nadaspektemrytualnymbierzepoziomduchowy44.Znamienne,iżstawkądrugiego
typumisteriówjestnietyleschronieniesięwnzasięgumocy”kogośsilniejszego,ile
uczestnictwowupragnionejprzezczłowiekarzeczywistościi,wkonsekwencji,nbło-
gosławiony”sposóbbycia.Wtymduchuodczytujemyponiższe,odnoszącesiędo
misterióweleuzyńskich,słowa,uwydatniająceróżnicęmiędzyobrzędamispełniają-
cymigłówniefunkcjęwotywną(onachyleniurytualistycznym)amisteriami,wktó-
rychniechodziozabezpieczenielosujednostki,leczo–duchowoumotywowane
–pragnieniezbliżeniasiędobóstwa:
Pozostająpoważneróżnicepomiędzyegipskimirytuałamiuzdrawiającymi
iobrzędamieleuzyńskimi.Misteriaeleuzyńskie,kiedyuważnieimsięprzyj-
rzeć,wżadnejmierzeniesązbiorempraktycznychzaklęć.Kluczowymsłowem
niejestwnichnocalenie”czynzbawienie”,alenbłogosławieństwo”iprzyjmuje
się,żeodnosisięonobardziejdożyciapośmierciniżdoczegokolwiekinnego45.
39
Por.M.Eliade,Inicjacja,obrzędy,stowarzyszenia…,s.182.Rumuńskireligioznawcapo-
twierdzatezęoantropologicznejuniwersalnościtradycjimisteryjnej:nTesamemotywyinicjacyjneod-
najdujemywsnachiżyciuimaginacyjnymzarównoczłowiekanowożytnego,jakiprymitywnego.Por.
ibidem,s.183.
40
M.Steiner,Wstęp,[w:]R.Steiner,MisteriaWschoduichrześcijaństwa,tłum.E.Wa-
śniewska,Gdynia2002,s.14,BibliotekaAntropozoficzna.
41
OuniwersalistycznymstanowiskuEliadegojakonsparaliżowaniuczasu”przenikliwiepisze
LeszekKołakowski:nSymbolreligijny(ł)należydoprotoplazmatycznejwarstwyżyciaduchowego
iwrozmaitychubiorachmitologicznych–przezwszelkiehistoryczneokolicznościzmienianychiokre-
ślanych–podtrzymujeniezmiennefundamentalnepragnienieczłowieka”.Por.L.Kołakowski,Mir-
ceaEliade:religiajakoparaliżczasu,[w:]M.Eliade,Traktatohistoriireligii,s.XIII.
42
M.Eliade,Inicjacja,obrzędy,stowarzyszenia…,s.183.
43
Akcentowaniewpojęciurytuałusamejtechniki–nprzewagaformynadtreścią”,npustość
rytuału”–jakopodejścienieoczywisteinaukowonierzetelnekrytykujeJoannaTokarska-Bakir:nZa-
rzucanierytuałowi«bezduszności»czy«pustegoformalizmu»wynikazniezrozumienia(ł)jegoistoty”.
Por.J.Tokarska-Bakir,Przemiany,[w:]A.vanGennep,Obrzędyprzejścia.Systematycznestudium
ceremonii,tłum.B.Biały,Warszawa2006,s.15,SeriaAntropologiczna.
44
Wartozaznaczyć,iżWalterBurkertkwestionujezasadnośćpojęcianreligieduchowe”,od-
najdująckorzenietradycjimisteryjnejw–niemalżeinstynktownych–nodruchachwotywnych”.Nie
analizująctejkwestii,sygnalizujemyjątylko.Por.W.Burkert,op.cit.,s.39.
45
W.Burkert,op.cit.,s.68.
20•
