Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
II.MIsterIum–próbadefInIcjI;rozróżnIenIepojęćIsensów
jęciutajemnicyprzezpryzmatfilozofiireligii,odnotujmynajważniejszą,narzucającą
sięróżnicę:pierwsze,prehistorycznepojęciemysterionwskazujenapraktykę–na
kultyczneczynności,któremuszązostaćnwykonane”wedługrygorystycznego,nie-
dopuszczającegoodstępstwscenariusza;misteriumjestwtymwypadkuumiejęt-
nymwprowadzeniemnowicjuszanawyższypoziomistnienia.Wdrugimujęciuna-
ciskpołożonyjestnienatechne,lecz–bytakrzec–naesse(wodróżnieniuodens,to
bowiemimplikowałobyprzedmiotowość),nabyciewkomuniizrzeczywistością,
któraobjawiasięnietylejakocośtajemniczego,ilejakowpisanawsamoistnienie,
ontologicznaTajemnica.Wtymwypadkuwszystkiedziałaniarytualnepodporząd-
kowanesąpierwszorzędnemucelowi–nuobecnieniuTajemnicy”53.
RudolfOtto,fenomenologdoświadczeniaświętości,potwierdzawyłuszczone
wyżejrozróżnienietajemniczościwsensieepistemologicznymorazTajemnicywro-
zumieniuontologicznym.Niemieckifilozofeksponujeirracjonalnycharakternapo-
tkanianuminotycznego54elementurzeczywistości.Cociekaweiogromniedlaniniej-
szychrefleksjiważne,myślicielwskazujenafundamentalnyzwiązekdoświadczenia
świętościzeszczególnąformąjegowyrażenia:przeżyciemysteriumtremendumetfasci-
nans(doświadczenieświętości)takbardzoprzerastazdolnościpoznawczeczłowieka,
iżtenostatniwyrażaswedoświadczenienczegoścałkieminnego”zapomocąjednej
ztrzechnastępującychform:czegośdziwnego,paradoksalnegolubantynomicznego.
Należypodkreślić,iżfilozofstopniujewymienioneformyzewzględunazdolność
wyrażeniadoświadczeniaświętości.Dlanaszychrozważańoznaczatoznamiennepo-
winowactwoobufilozofów–IwanowaiOtto;wszakjeślidoświadczenieTajemnicy
możnaadekwatniewyrazićjedyniezpomocąantynomii55,toznaczy,iżIwanowow-
skatragedia,będącnajbardziejwyrazistą–wgranicachludzkichsił–figurąanty-
nomiczną,jestnajsilniejszymkulturowymnarzędziem,wskazującymczłowiekowi
drogędoontologicznierozumianejTajemnicy–doniepojmowalnegowgranicach
binarnejracjonalnościidlategouciekającegosiędosprzecznościmisteriumobecne-
gownwewnętrznymżyciuBoga”.
Odnotowaliśmywyżejistnieniegradacjiwśródantycznychkultówmisteryj-
nych,kwestiatajednakowożniejestdlanaskluczowa.Kardynalnąsprawąjestdla
poniższychrozważańjedno:chrześcijaństwo,naktórebezwątpieniawywarłaniema-
53
Marceldostrzegaścisłyzwiązekkategoriitajemnicyiobecności:nMamywięcpodstawy,aby
dostrzegaćzdecydowanepołączeniewłaśniepomiędzyobecnościąatajemnicą”.Por.G.Marcel,Ta-
jemnicabytu,wstępK.Tarnowski,tłum.M.Frankiewicz,Kraków1995,s.226,BibliotekaFilozofii
Religii.
54
Znaczenieterminunuminosum(elementunuminotycznego)wfilozofiiOttowyjaśniaJózef
Keller:nOttoanalizowałróżnestanydoświadczeniareligijnego.(ł)Całetodoświadczenienazywa
sięnuminosum(odłac.numen–bóstwo)”;J.Keller,RudolfOttoijegofilozofiareligii,[w:]R.Otto,
Świętość.Elementyirracjonalne…,s.19.
55
TakiesamopodjęciekwestiirelacjiantynomiidoBoskiejtajemnicyznajdujemyuBierdiaje-
wa:nMyślećoBogumożnajedyniewświetleantynomii.Bógzaprawdęjestcoincidentiaoppositorum”.
Por.M.Bierdiajew,Problemantropodycei,[w:]Niemarksistowskafilozofiarosyjska.Antologiatekstów
filozoficznychXIXipierwszejpołowyXXwieku,red.L.Kiejzik,cz.II,Łódź2002,s.166,IdeewRosji.
22•
