Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
teAtRWkRAinieUtopii
tychbezkonfliktowychsystemówspołecznychbyłyróżno-
rodne,uwzględniałyodmiennesposobysprawowaniawła-
dzy,typywłasnościczymiejscejednostkiwhierarchiiwspól-
noty,zazwyczajbowiembyłyreakcjaminaniedomagania
współczesności.JerzySzacki,próbującdokonaćklasyfikacji
utopii,zwracauwagęnatęwielośćmodelinaprawczych
życiawpisanychwposzczególneutopieizaznacza,że
n[ł]utopiekażdejepoki,jeślinawetwybiegająwprzyszłość
lub-wprostprzeciwnie-szukająideałuwzamierzchłej
przeszłości,nosząnasobiepiętnotegoczasuitegomiejsca,
wjakichpowstały.Nicwtymdziwnego,sąonebowiemod-
powiedziaminietylkonawiecznepytanianatematkondy-
cjiludzkiej,alerównieżnapytaniakonkretnychhistorycz-
nychspołeczeństw.Odpowiedzitychudzielająludzieswoich
czasów,bobuntnieuwalnianasprzecieżodzbiorowości,
leczjedynieokreślanaszewniejmiejsce”30.
Zperspektywyzagadnieńwyznaczonychtematemni-
niejszejksiążkipomińmytakzwane-wedleklasyfikacji
Szackiego-utopieeskapistyczne,awięcntewszystkiema-
rzeniaolepszymświecie,któreniepociągajązasobążad-
negonakazuwalkioówświat”31.Byłybynimiprzybierające
różneformyutopiefilozoficzno-literackie,takiejakdialogi
filozoficzne(naprzykładwspomnianePaństwoczyPrawa
Platona,UtopiaTomaszaMorusa,MiastoSłońcaGiovannie-
goCampanelli),powieści(naprzykładPodróżeGuliwera
JonathanaSwifta,Rok2440Louisa-SébastienaMerciera,
LudziejakbogowieczyPierwsiludzienaksiężycuHerberta
George’aWellsa),powiastkifilozoficzneVoltaire’aiDiderota.
Rozważanetutajkolonieikomunyartystycznemieści-
łybysięraczejwkategoriiutopiiheroicznych,którewycho-
dzącodmarzenia,podejmująpróbęichurzeczywistnienia,
poprzezdziałanierealizującutopijnyprogram:nDziałaniem
takim-piszeSzacki-możebyćrówniedobrzerewolucja,
jakiucieczkaodświatadoklasztorulubwdziedzinęsztu-
ki,zawszejednakutopiaangażujetuczłowiekacałego,nie
zaśtylkojegowyobraźnię”32.Heroiczneutopie-codobrze
widaćnaprzykładziekoncepcjirozwijającychsięwXIXwie-
ku-możnarozróżnićzewzględunazakresichcelu.Szer-
szeujęcie,któregocelwyznaczadążeniedostworzenia
wsensiecałościowympoprawniezorganizowanegospołe-
czeństwa,cechujeutopiepolityczne,socjalistyczneikomu-
nistyczne,którebyłyodpowiedziąnaspołeczneskutki
industrializacji,aswójprogramopierałynapowszechnej
równościludziizniesieniuwłasnościprywatnej33.Wwęż-
szymzakresiedefiniowanyjestcelutopiizakonów,które
28
