Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Omówionetutajspektaklepowstaływróżnymczasie,więc
odmienneuwarunkowaniatowarzyszyłyichrealizacji.Naj-
bardziejrygorystycznakontrolanadkulturąobowiązywała
wpierwszejpowojennejdekadzie,kiedypodejrzanabyłakaż-
datematykawspółczesna,jeśliniewpisywałasięwschemat
produkcyjny,alenieufnieodnoszonosięteżdoromantyków,
zakazującwystawianiaKordiana,DziadówiNie-Boskiejkome-
dii.DecyzjeuzasadnianoHrangąartystycznądzieła,którejteatr
polskiniejestwstaniesprostać,anowywidzniepojmiegłębi
dziełabezstosownejinterpretacji”
5
.Planowanoprawdopodob-
nienadaćdramatomwykładnięmarksistowskązanimtrafią
onenasceny,leczniebyłotołatwe,zważywszynazawartość
ideowąipoetykętychżeutworów.Podatnanaideoweprze-
obrażeniewduchudialektycznymokazałasięBalladyna,więc
byławteatrachstaleobecna.
Sięgającpoutwórotematycewspółczesnej,ErwinAxer
korzystałzkoniunkturynasztukępropagandową,nadtoopra-
cowanąprzezjednegozgłównychwówczasideologówko-
munizmu–AdamaWażyka.Niemniejjednakreżyserwraz
zaktoramipostaralisięwpewnymstopniuzniwelowaćdekla-
ratywnośćwypowiadanychkwestiinarzeczdośćwartkobie-
gnącychzdarzeńiwyraziściezarysowanychbohaterów,czemu
sprzyjałodobreaktorstwowykonawców.Niebezznaczeniabył
teżpewienpolorelegancji,wjakiwyposażyliprzynajmniejnie-
którezpostacidramatu.Niezmieniatoogólnejwymowydzie-
łajakopropagującegoHnowąrzeczywistość”wmiejsceHskom-
promitowanej”Polskiprzedwojennej.
Wtamtymczasiekrytykteatralnypełniłprzedewszyst-
kimrolęfunkcjonariuszasystemu,zajmującpozycjęwyższą
odsamychtwórców,alepłaciłzatocenępełnejdyspozycyj-
nościwobecodgórnychzakazówinakazów.Skutekbyłłatwy
doprzewidzenia:HJesttokrytykafaktyczniebezodbiorcy–nie
akceptowanalubprzyswajanatylkowokreślonejgrupiewspół-
wyznawców;sytuującasięcałkowiciewobrębiejęzykapropa-
gandyirytuałupolitycznego”
6
.
7
5
M.Napiontkowa,TeatrpolskiegoPaździernika,InstytutSztukiPAN,
Warszawa2012,s.29.
6
E.Kalemba-Kasprzak,Teatrwgazecie.Społecznerolerecenzjitea-
tralnej.Przełompaździernikowy1955-1957,WiedzaoKulturze,
Wrocław1991,s.16.
