Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Narodzinyteleepistemologii
Jednocześniejednak,copodkreślaDreyfus,napoczątkudrugiejpo-
łowyXXwiekuwieluważnychwdziejachfilozofówzarzuciłosceptycyzm
zapoczątkowanyprzezKartezjuszanarzeczstanowiska,żeDnaszapodsta-
wowarelacjazeświatemjestbezpośrednia,dlategoteżglobalnesceptycz-
newątpliwościsąsprzeczneznaszymcodziennymdoświadczeniemoraz
sąnietylkonieuzasadnione,alenawetniemogąbyćkoherentniesformu-
łowane”25.Matozwiązekzpytaniem,jakizeswojejistotyjestpodmiot
poznawczy:czyjesttooderwany,izolowanyzeświatawidz,czymożezaan-
gażowanywdziałaniawświecieaktor?Dlastanowiskauznającegobezpo-
średniąrelacjęzeświatemczłowiekjestistotąucieleśnionąorazusytuowa-
nąidziałającąwświecie.To,codajeucieleśnionemuaktorowipoczucie
bezpośredniegokontaktuzrzeczywistością,tomożliwośćwywoływania
zmianwświecieinabywanieinformacjiotychzmianach26.
Koncepcjaucieleśnionego,działającegowświecieaktora(agenta)
napierwszyrzutokakorespondujesilniezszerokąpaletątechnicznych
emanacji,któresąwstanierozszerzaćmocesprawczepodmiotu.Weźmy
prostyprzykładzcodzienności.Stojącnanadmorskiejplażyidysponując
układemsterującymdronem,mogęzłatwościąwykorzystaćmojemoce
sprawczedosterowaniazdalnymurządzeniem(oilemamtakżezasilanie).
Tymsamymurządzeniestajesięniejakoczęściąmniesamego,przedłu-
żeniemmoichkończyn,rozszerzamojemożliwościinterakcjizeświatem
–dziękinarzędziuzyskujędodatkowąperspektywę(naprzykładmogę
obejrzećpieniącesięmorskiefalezlotuptaka).Coważne,stopieńzaawan-
sowaniawzajemnychsprzężeńmiędzyposzczególnymielementamisyste-
25H.L.Dreyfus,Telepistemology:Descartes’sLastStand,op.cit.,s.53.Dreyfuswy-
mieniawtymkontekście:pragmatystów–WilliamaJamesaiJohnaDeweya,egzy-
stencjalistówifenomenologów–MartinaHeideggeraiMaurice’aMerleau-Ponty’ego,
filozofówjęzyka–JohnaAustinaiLudwigaWittgensteina.Heideggerzwróciłuwagę,
żeKartezjuszwsłynnymdictum,stawiającnacisknaDmyślę”(cogito),zaniedbałDje-
stem”(sum).Ludzie–wedługHeideggera–musząwyrazić,kimsą,zasprawąradzenia
sobiezrzeczamiiprzyjmowaniarólspołecznych.Jegogłównaideamówi,żeludziesą
esencjonalniewświecie,sąrzuceniwświat,więcsceptycznepytania,czyzewnętrzny
światistnieje,niemogąbyćsensowniepodniesione.PrzyjmowanietwierdzeńDscep-
tykanapoważnieipróbaudowodnienia,żejestzewnętrznyświat,zakładazgóry
separacjęumysłuodświatarzeczyiinnychludzi,cozaprzeczafenomenologicznym
opisomtego,jakistotyludzkierozumiejącodziennerzeczyisiebiesamych”.Dreyfus
odnosisiętakżedoinnegostanowiska–eksternalizmuwwydaniuDonaldaDavidso-
na,uważającego,żeideazamkniętegokartezjańskiegopodmiotuniemasensu,gdyż
treśćumysłowamożemiećznaczenie,oilemaprzyczynowyzwiązekzzewnętrznym
światemprzedmiotówiinnychludzi.Zob.ibidem.
26Problematykępoznaniaucieleśnionegoprzedstawiamszerokowrozdzialetrze-
cimPodmiotiwiedzawrozszerzonychsystemachpoznawczych.
