Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Rozdział2.Filozofczneproblemyprawoznawstwa
wymi.Metafizycznepytanieofaktprawnymożnazatemrozumiećnp.jakopytanie
oto,cosprawia,żezdanienwspółcześniewPolsceRzecznikPrawObywatelskich
jestpowoływanyprzezSejmzazgodąSenatu,na5lat”-jestzdaniemprawdziwym.
Możnawskazaćtrzypodstawowepytaniaofaktyprawne:
1)Czyfaktyprawneistnieją?Metafizycynazywająrealistamiteosoby,którepo-
zytywnieodpowiadająnapytaniategotypu;zkoleiosoby,którenieuznająist-
nieniaokreślonegorodzajufaktów,toantyrealiści;
2)Jakajestrelacjafaktówprawnychdofaktówinnegorodzaju(np.faktówspo‑
łecznych,faktówmoralnychczyfaktównaturalnych)?Faktemmoralnymmoże
byćto,żezabójstwojestzłe;faktemnaturalnymzkoleito,żetygrysymająpaski;
3)Jakijeststatus/czymsąfaktyprawne?Wartozauważyć,żeantyrealistacodo
faktówprawnychrównieżmożesensowniezadawaćtakiepytanie,np.napo-
dobnejzasadzie,jakosoba,któraniewierzywistnienieŚwiętegoMikołajmoże
np.namalowaćjegowizerunek.
2i2i3iRelacjafaktówprawnychdofaktówspołecznych
Współcześniepozytywiściprawniczyzwracająuwagę,żeHartowskatezaospo-
łecznychźródłachprawa(tj.jednazdwóchcentralnychtezpozytywizmu;zob.roz-
działy10.1.3i10.3)maznacznądoniosłośćmetafizyczną.WparafrazieS.Shapiro11
tezatawprostwskazujenakonkretnąrelacjępomiędzyfaktamiprawnymiafaktami
społecznymi:nfaktyprawnesąostateczniedeterminowaneprzezfaktyspołeczne”;
T.Gizbert‑Studnickisugerujewręcz,żetezatapowinnabyćokreślanajako„teza
ofaktachspołecznych”.Założenieoistnieniuszczególnejmetafizycznejrelacjipo-
międzyfaktamiprawnymiafaktamispołecznymimożnawręczuznaćzacechędy-
stynktywnąwspółczesnegopozytywizmu12.
Nagrunciemetafizykianalitycznejrozważasiętutajkilkamożliwychrelacji-zanaj-
silniejsząuchodzirelacjaredukcjimetafizycznej.Przezredukcjęmetafizycznąrozu-
miesięzwykleidentycznośćpewnegorodzajufaktówwyższegorzęduzfaktaminiż-
szegorzędu-wtymwypadkuidentycznośćfaktówprawnychzpewnąklasąfaktów
społecznych.Redukcjonistametafizycznymożepoprostuuważać,żemianemfaktów
prawnychokreślasiępewnespołecznepraktyki.Zwolennikamiredukowaniafaktów
prawnychdofaktówspołecznychsąwszczególnościfilozofowieprawa,którzyprzyj-
mująjakąśwersjęnaturalizmuoraztraktująfaktyspołecznejakopewnegorodzaju
faktynaturalne.Tegotypupoglądysącharakterystycznedlaprzedstawicielirealizmu
skandynawskiego,jaknp.A.Hägerström(zob.rozdział11.1.2);współcześniepo-
11Zob.S.Shapiro,Legality,Cambridge2011,s.269.
12T.Gizbert-Studnicki,SocialandLegalFacts.PerilsofHume’sGuillotine[w:]CambridgeCompanion
toLegalPositivism,Cambridge2021,s.419-442.
PawełBanaś
