Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IwonaBoruszkowska,MichalinaKmiecik,JakubKornhauser
8
Wszystkiepróbyteoretycznegoujęciaistotyawangardymusiałyzatem
braćpoduwagętęniezbywalnądychotomiczność.Wtymsensieteoriepie-
lęgnująwsobieówparadoksalnycharakter,którypatronujeawangardo-
wejtwórczości.Imbardziejeksperymentalny-czytaj:nieprzewidywalny
iobliczonynaburzenieokreślonychkonwencji-rysawangardowegoru-
chu,tymtrudniejszaproblematyzacjajegozałożeń,tymmniejdokładne
szkicowaniemapymiędzykierunkowychpowiązań.Niedziwiwięc,żena
przestrzenipoprzedniegostuleciazaproponowanowieleteoretycznych
ujęćistotyawangardy.Kanoniczneteksty,doktórychzaliczyćmożna-wy-
branejedynietytułemprzykładu-TeorięawangardyRenatoPoggiolego
(1962),opublikowanąw1970rokuTeorięestetycznąTeodoraW
.Ador-
na(uważanązateorięsztukiawangardowej)czyTeorięawangardyPete-
raBürgera(1974),tworząswoistą,wciążrozrastającąsięsiatkępojęciową
tkanąznadbudowywanychkategoriiihaseł,poddawanychrekonfiguracji
znaczeńimiejscwobrębiehistorycznoliterackiejrefleksji.
Wartoprzytymzauważyć,żedwudziestowieczneteorieliteraturyisztuki
powstawałyzwyklewbliskimkontakciezawangardowątwórczością,biorąc
jązapunktodniesieniadlaprzedmiotubadańlubwykorzystującrewolucyjne
postulatydlawłasnychcelów.Byprzywołaćdwaklasyczneujęcia:formalizm
rosyjskipoczątkuXXwiekuoparłsięnakubofuturyzmieieksperymentach
WielimiraChlebnikowazjęzykiempozarozumowym.Wtensposóbpierwsza
wpełniprofesjonalnaszkołateoretycznoliterackazbudowałasystemtermi-
nologiczny-i,cojeszczeistotniejsze,zaproponowałamodelczytaniateks-
tu-traktującawangardoweeksperymentyjakosynekdochętwórczościen
globe.GłównekategorieobecnewtekstachWiktoraSzkłowskiego,odchwy-
tupoautoteliczność,projektowałyawangardowewzorcenacałąliteraturę
isztukę.Teoriepoststrukturalistyczne,wpodobnymduchu,półwiekupóź-
niejnadałytonswoimtekstuologicznymbadaniomwścisłympowiązaniu
zpostmodernizmemJohnaBarthazjednej,pop-arteminowąsztukąabs-
trakcyjnązdrugiejorazneoawangardowymiobietnicamiOuLiPoipoezji
konkretnejztrzeciejstrony.Wewczesnychteoriachkulturowychlatsześć-
dziesiątychisiedemdziesiątychpojawiłosięwręczprzekonanie,żenwiersz
albobędzieawangardowy,alboniebędziegowcale”(uRolandaBarthes)a)3
lubżeawangardajestkluczemdozbudowaniajakiejkolwiekteorii-właśnie
przezswójparadoksalny,antynomicznystatus(uJeana-FrançoisLyotarda)4.
3
Zob.R.Barthes,Stopieńzeropisania,tłum.K.Kot,Warszawa2009,s.49-59.
4
Zob.J.F
.Lyotard,Kondycjaponowoczesna.Raportostaniewiedzy,tłum.M.Kowalska,
J.Migasiński,Warszawa1997,s.149-162.
