Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XIV
WSTĘP
przestałaistnieć.Coprawdasporaczęśćedytowanychdokumentówpochodzą-
cychzwojewództwaruskiegozostałasporządzonapo1772,awięcjużnaobsza-
rzebędącympodpanowaniemaustriackim.Fakttenjednakzasadniczoniewpły-
nąłnatreśćchłopskichrozporządzeńostatniejwoli,ponieważbyłysporządzane
takjakdawniejwwarunkachpolskichiniemożnawnichdostrzecwiększego
wpływunaichtreśćadministracjiaustriackiej.Porównanierozporządzeńpocho-
dzącychzzaboruaustriackiegozmateriałemtestamentowymzinnychterenów
potwierdzatakiwłaśniewniosek.
1nDefinicjatestamentu,okolicznościjegosporządzania
orazautorzy
ZdaniemK.DobrowolskiegoanalizującegomateriałźródłowyzterenuPod-
halatestamentstanowiłjednostronnączynnośćprawną,wwynikuktórejspadko-
dawcadysponowałwsposóbodwołalnyswoimmieniemlubjegoczęściąnarzecz
jednejosobylubkilkuosób18.Wymienionyautorzauważyłteż,żezatestamenty
uważanonatymterenierównieżkodycyle,awięcdyspozycjemajątkowetesta-
torów,wktórychnieustanawianodziedzicówposiadanegoprzeznichmajątku.
Wskazałteżnielicznedokumenty,którezawierałyustanowieniedziedzica,awięc
byłyklasycznymitestamentami,aniekodycylami,dokonanymiwcelupodziału
majątkumiędzyspadkobiercówbezwyznaczaniadziedzicapozostawionegoma-
jątku19.
Definicjatadobrzeoddajeprawnysensczynnościprzekazywaniaprzezte-
statoraswojegomajątkunarzeczspadkobiercówzapomocątestamentuiodnosi
sięzarównodotestamentówustnych,jakipisemnych.Jednakpominiętowniej
istotnyelementczynnościtestacyjnych,jakistanowiłydyspozycjeocharakte-
rzereligijnym,społecznymiobyczajowym,podejmowanewobliczuzbliżającej
sięśmierci.Wznaczącymstopniuwykraczałypozatreśćprawnąiekonomicz-
nączynnościdokonywanychprzeztestatorów.Niewystępowałyonewrozpo-
rządzeniachmajątkowychczynionychprzezchłopów,gdybyliwpełnisiłinie
spodziewalisięśmierci,ajedyniezamierzaliuregulowaćporządekdziedziczenia
posiadanegomajątku.
Ztegowzględukoniecznajestwięckorektawymienionejdefinicji.Testamen-
temchłopskimmożnawięcokreślićdyspozycjęczynionąprzeztestatorawob-
liczuśmierci,dotyczącągłówniejegomajątkuruchomego,nieruchomegooraz
pieniędzy,niekiedyzawierającąrównieżpostanowieniaocharakterzereligijnym,
moralnymczyobyczajowym.Treśćrozbudowanychiszczegółowychdyspozycji
majątkowychirównieistotnychpostanowieńocharakterzepozamajątkowymzo-
staniescharakteryzowananiżej.
18K.Dobrowolski,Włościańskierozporządzenieł,s.10.
19Tamże,s.11.
