Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wieniczkawlabiryncie,czyli„Moskwa–Pietuszki”WieniediktaJerofiejewa
15
Krytykazwróciłauwagęnato,żepowieśćMoskwa–Pietuszkijużswoim
tytułemorazłatwądorozpoznaniaformą„dziennikapodróży”nawiązuje
wsposóbprzewrotnydopowieściAleksandraRadiszczewaPodróżzPeters-
burgadoMoskwy.Togłośnedziełozostałowydaneprzezautoraw1790roku
ibyłorozpowszechnianeprzypomocyjegoprzyjaciół.Możnabysnućgłęb-
szerozważaniaotym,dlaczegowbezmaładwawiekipóźniejpodobnylos
spotkałutwórwspółczesnegopisarzarosyjskiego.Wświetleinteresującej
nasteoriilabiryntuistotniejszejestto,żetedwaodległeodsiebiewczasie
utwory,którewtakdziwny,leczwcalenieprzypadkowysposóbpołączyła
zesobąhistoria,sąnapierwszyrzutokaróżne.Pierwszyzawierakrytykę
ustrojupańszczyźnianego,zacoKatarzynaIIskazałapisarzanakaręśmier-
ci,zamienionąwostatniejchwilinakatorgę,drugizaśpokazujebełkotliwą
breżniewowskąepokęzjejmonstrualnierozbudowanymaparatembezpie-
czeństwa.Światprzedstawionypowieścidostarczadowodówdalszego
utrzymywaniasięrówniebezwzględnejijeszczebardziejwyniszczającej
odmianypańszczyzny,któranarzucacenęegzystencjibezklasowegospołe-
czeństwa.Pańszczyznapozostała,ekonomsięzmienił.Zamiastokrutnego
nadzorcyzbatem,negatywnejpostaciwkażdejzliteratur,pojawiasięswoj-
skowyglądającyikompletniezalanykonduktorkoleipodmiejskich–wcie-
leniewspółczesnegoCerbera,żądającegoodpodróżnychharaczuwpostaci
wódkiwedługskrupulatnieprzestrzeganegocennika:1gramza1kilometr.
Wtymkontekścierewolucja1917roku,którarzekomoodmieniłaoblicze
Rosji,ujawniaswójfarsowycharakter,sprawnieodegranyprzezprzygod-
nychkompanówWieniczki.InwazjaciemnychmocyhistoriiRosjiwyrzuca
jegobohaterapodmuryKremla,będącegosymbolemrosyjskiegototalitary-
zmu.„Adalej–powiadaautorgłosemswegobohatera–wiecznymrok
iprzystańmartwychdusz”[Jerofiejew1994:111].Wieniczkatraciżycie,gdy
jedenzjegoprześladowców,„oprofilunajbardziejklasycznymidrapież-
nym”[Jerofiejew1994:113],przebijamugardłoszewskimszydłem.Tra-
gicznyfinałlabiryntowejwyprawybohateraJerofiejewawskazujeniezbicie,
żedlaautorapowieściznacznieważniejszesąowedziwneprzebłyskirosyj-
skiejduchowości,dziękiktórymzrozumienieświataiswegownimistnie-
nia,wiążesięzpozostaniemdokońcawroli„zamroczonej”ofiary,anie
„trzeźwego”oprawcy.
LabiryntwutworzeJerofiejewapełni,obokfunkcjiinterpretacyjnej,tak-
żefunkcjękonstrukcyjną.Niechodzitutylkooto,żewnętrzeduchowebo-
hateraprzyjmujeformęlabiryntu.Poematjestnapisanywsystemiesakral-
nychznaczeńzwiązanychzliczbą40,wyznaczającejstopieńtrudności
labiryntu,wjakimznalazłsięgłównybohater.Zczterdziestegostopniaklat-
kischodowej,naktórejspędziłnoc,zaczynaswojąferalnąpodróżdoPietu-
szek,amaprzytymdopokonaniaczterdzieściodcinkówtrasykolejowej
prowadzącejdocelu.Zgodniezbiblijnymprzekazem,40jestliczbąciężkich
