Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
terwłaściwiewyłącznierozrywkowy95.Książkitepokazały,żepolskieżycieteat-
ralnetoczyłosięswoimwłasnymtorem,atorówniekonieczniezbiegałsięzmo-
delemromantycznymbądźcentralizowałtematykęnarodowościową,cozresztą
przynajmniejczęściowowynikałozewzględówprawnych,cenzuralnychipolitycz-
nych.Niewątpliwiejednakkwestienarodowe-zwłaszczagdymowaożyciuteat-
ralnymklasuprzywilejowanych-stanowiłyrodzajwiecznieobecnegopodtekstu.
Dlategoteżzaczynamtęksiążkęrozdziałempoświęconymrelacjimiędzyro-
dzącymisiętożsamościami-narodowąifanowską,wczasachwyłanianiasięna
ziemiachpolskichformacjinowoczesnej.Jesttojedynapartiaksiążki,którazasad-
niczozamykasięwokresiedopowstaniastyczniowego,natomiastwszystkieko-
lejneczęścianalizująjużfenomenyzlatosiemdziesiątychidziewięćdziesiątych
XIXwiekuorazpierwszejdekadywiekuXX,kiedywrazzzachodzącymiprzemia-
namigospodarczymi,politycznymiikulturalnym,rozkwitałykulturafanowska
icelebrycka.Zestawienietożsamościnarodowejifanowskiejwielokrotniepowraca
wmoichrozważaniach-różneprzypadkidziewiętnastowiecznegofanostwawpol-
skimspołeczeństwiepokazująbowiem,żekonfliktmiędzytymidwiemamatry-
camidoświadczaniaidefiniowaniarzeczywistościspołecznejiwłasnego„ja”nie
miałcharakteruabsolutnegoinieuchronnego.Niekiedytożsamośćfanowskafor-
mujesięwoderwaniuodnarodowej,anawetwostrożnejopozycjidoniejbądźteż
wskuteknowegorozwojuwydarzeńwykształcasięmiędzynimirelacjaantagonis-
tyczna;aniekiedyobietożsamościwcalezesobąniekonkurująiwzajemniesię
niewykluczają,awprostprzeciwnie,wchodzązesobąwjakąśkompromisowąkon-
wergencję.
Narracjahistorycznaufundowananaparadygmacieromantycznymiuprzy-
wilejowującatematykęnarodowowyzwoleńcząjestdefactohistoriąklaswyższych,
któramarginalizujedoświadczeniewiększościpopulacjizamieszkującejziemie
polskiewdługimwiekuXIX.Podpojęciem„klaswyższych”kryjesięjednaknie
tylearystokracja,któraczęstom.in.zewzględunaswójkosmopolitycznytrybżycia
uchodziłazaniedostateczniepolską,ileśrodowiskaszlachecko-inteligenckie,które
modelowałyipielęgnowałyparadygmatromantyczny.Szczególnienależypodkreś-
lićrolęmiejskiejinteligencji,którarekrutowałasięwznacznymstopniuzeszlachty
zubożałejwnastępstwiezniesieniapańszczyznyiprocesówuwłaszczeniowych.To
tawarstwaspołeczna,stanowiącabezdwóchzdańmniejszośćmieszkańcówziem
polskich,stałasięgłównymośrodkiemgenerowaniaideologiinarodowej.Sformu-
łowawszyswojąopowieść,narzuciłająpozostałymsegmentomspołeczeństwa-
95E.Partyga,WiekXIX.Przedstawienia,InstytutTeatralnyim.ZbigniewaRaszewskiego,PIW
,War-
szawa2016;H.Waszkiel,Trudnelata:teatrwarszawski,dz.cyt.
35
