Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Fenomentotalitaryzmów
Jakwynikazpowyższychrozważań,autorytaryzmjestczymśzasadniczood-
miennymodtotalitaryzmu,którywszelakoteżjestporządkiemniedemokratycz-
nym.Wsystemieautorytarnymrządzącystarająsiękontrolowaćjedyniestruktury
państwowe,nieaspirującprzytymdosprawowaniaabsolutnejwszechwładzynad
społeczeństwem.Władzaautorytarnazadawalasięzwyklesamąwładząiprzedmio-
temjejaspiracjijestwyłącznierządzeniewsensiepolitycznym.Wautorytaryzmie
tylkopolitykastanowistrefęzastrzeżoną,zaśpozaniąistniejewzględnaswoboda.
Rządzącyzdająsięmówić:„Pozostawcienamwładzępolityczną,apozatymróbcie,
cochcecie”
.Autorytaryzmjestwefekciesystemempozostającymraczejwdefensywie;
rygorystyczniekontrolujesięwnimpolitykę,zaśinneobszaryżyciapublicznegonie
sąprzedmiotematakurządzących.Rządyautorytarnemówiąobywatelom,czegonie
wolnoimczynić,awszystkoto,coniejestzakazane,stajesiędozwolone.Niezmiernie
ważnyjestfakt,żeautorytaryzmniejestmotywowanytotalistycznąideologiąipań-
stwotakienieusiłujeupowszechniaćokreślonegosystemuideipolitycznych,uzna-
nychzajedynieprawdziwe.
Wzależnościodczasuimiejsca,wybranychzałożeńirealizowanychcelów,au-
torytaryzmprzyjmujeróżneoblicza,zachowującjednakżeswezasadniczecechy.
Autorytaryzmysąróżne,alenaturaautorytaryzmujestniezmiennaizawszetasama.
Owąnaturęstanowifakt,żewtychwarunkachustrojowychwładzapolitycznanie
jestwyłanianawwolnychwyborachczyteżniewywodzisięzezgodyrządzonych
ijakotakaniepodlegakontrolispołecznej.Tasystemowaniezmiennośćautorytary-
zmuodróżniagooddemokracji,którajestwielopostaciowanietylkonapoziomie
ustrojowym,alerównieżnapoziomieźródełinaturalnychpodstaw.„Demokracja
–jaksłuszniezauważyłwłoskifilozofpolitykiNorbertoBobbio–jestdynamiczna,
despotyzmzaśstatycznyiwistocieswojejzawszetakisam”2.Autorytarnycharakter
miałynajbardziejprymitywnesystemywładzy,którepojawiłysięuzaranialudzkości
itakiesamoobliczewdziedziniemechanizmuwładzyreprezentowałynowoczesne
totalitaryzmy.Wspólnymianownikbyłtuzawszetakisam–faktistnienianarzuco-
nejwładzy,opierającejsięnasileiniepoddającejsiękontroliczłonkówzbiorowości,
wobrębiektórejdziałała.
Klasyfikacjeautorytaryzmówmogąbyćrozmaite,gdyżłatwomożnapokusićsię
owyodrębnieniewielukryteriówróżnicujących.Nanaszużytekwystarczającebę-
dzieograniczeniesiędodwóchtypologii.Zuwaginazasadniczycelpolityczny,jaki
stawiaprzedsobąreżim,możnamówićoautorytaryzmiereakcyjnym,konserwatyw-
nymirewolucyjnym.Autorytaryzmreakcyjnyjestrzadkością;reprezentujegosystem
niepogodzonyzistniejącąrzeczywistościąorazpragnącyprzywrócićdawnerozwią-
zaniapolityczneispołeczne,którepowszechnieuznawanesąjużzaanachronizm.
Autorytaryzmkonserwatywnyjestsystememodwołującymsiędojednościnarodu,
głoszącymwartośćpaństwaiczęstomanifestującymgłębokieprzywiązaniedoreli-
gii.Tenautorytaryzmwidzisięwrolistrażnikaporządkuitradycyjnychwartości,
którychzamierzabronićprzedróżnymiinnowacjamiieksperymentamispołeczny-
mi.Przykłademautorytaryzmukonserwatywnegobyłydwiedługotrwałedyktatury
2N.Bobbio,TeFutureofDemocracy,Cambridge1987,s.17.
