Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MarekBankowicz,
A
utorytaryzmitotalitaryzm–analizaporównawcza
27
dwudziestowiecznejEuropy,tj.dyktaturaAntonioSalazarawPortugaliiorazdyk-
taturaFranciscoFrancowHiszpanii.Autorytaryzmrewolucyjnynatomiastdążydo
radykalnegozburzeniastaregoładuizbudowanianowegoporządku.Zregułyzawsze
masilnezabarwienielewicowe.Autorytaryzmrewolucyjnybyłrzeczywistościąwielu
krajówTrzeciegoŚwiatawepocepostkolonialnej.
Byprzedstawićdrugątypologięautorytaryzmów,sięgnijmyrazjeszczedoustaleń
J.J.Linza.Wyodrębniaonsiedemtypówautorytaryzmu:
1.Autorytaryzmbiurokratyczno-wojskowy–władzanależydogrupywywodzącej
sięzwyższychkręgówaparatupaństwowegoiwojska,rządzącysązainteresowani
niskimstopniemuczestnictwapolitycznegoobywateli,występujepluralizmpoli-
tyczny,alenieprzekładasięonnawolnąrywalizacjęwyborczą.
2.Autorytaryzmorganicznegostatalizmu–zakładahierarchicznyporządekpań-
stwowy,pluralizmjestdopuszczalny,chociażniejesttopluralizmpolityczny,lecz
pluralizmgrupinteresówigrupspołeczno-gospodarczych;częstowystępujetu
monopartiawspierającasystemwładzy.
3.Autorytaryzmmobilizacjipostdemokratycznej–zmierzadodużejmobilizacji
politycznejspołeczeństwa,występujesilnamasowapartiarządząca,apaństwo
wyraźnieutożsamiasięzjakąśideologią;systemtenpowstajepozałamaniusię
skompromitowanegoczyniewydolnegoustrojudemokratycznego.
4.Autorytaryzmmobilizacjipostniepodległościowej–powstajepozwycięskimza-
kończeniuwalkinarodowowyzwoleńczejwśrodowiskuniezdolnymdozbudowa-
niademokracji,pojawiasięsłabamonopartia,istniejewyraźnachęćwypracowa-
niaideologiipaństwowej,mamydoczynieniazrozbudowanymkultemprzywód-
cy,częstoprezentowanegojako„ojciecniepodległości”
.
5.Autorytaryzmposttotalitarny–reprezentujągosystemykomunistyczne,które
przeszłygruntownyprocesdestalinizacjiiwrzeczywistościodstąpiłyodaspiracji
totalitarnych.
6.Autorytaryzmniedoskonałegototalitaryzmu–pojawiasięwówczas,gdyrozwój
jakiegośsystemuwkierunkutotalitaryzmuzostałzjakichśpowodówzahamowa-
nyiwrezultaciepowstałreżimautorytarny,stosującywszakżeróżneprocedury
właściwedlatotalitaryzmu,ztymżewtymprzypadkujesttototalitaryzmbardzo
miękki.
7.Autorytaryzmrasistowskiejdemokracji–istniejepotwierdzonaprawnie–jak
wdobieapartheiduwRPA–trwaładominacjamniejszościowejgrupyrasowej
nadgrupąwiększościową,jednakżewobrębietejuprzywilejowanejgrupyobowią-
zująregułydemokracji3.
Autorytaryzmzzasadynieuznajeróżnorodnościpolitycznej,którasprawującym
władzęjawisięjakocośnienormalnegoizagrażającegopaństwu.Cechątegoreżimu
jestzatemprowadzonaprzezniegowiecznawalkazwrogiemrzeczywistymlub–gdy
takowegozabraknie–wyimaginowanym.Zwykleteżsystemytegorodzajuegzystują
wyłączniedziękistosowaniuprzemocy.Zakładającrządynieodpowiedzialneprzed
3J.J.Linz,TotalitarianandAuthoritarianRegimes,w:HandbookofPoliticalScience,F.I.Greenstein,N.W
.
Polsby(eds.),t.III,Addison–Wesley1975,rozdz.IV
.
