Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
AnnaJarmuszkiewicz
strzeniwymiany,produkcjiirecepcjiliteratury,jakchcetegoPascaleCasanova9,
nieoznaczajednakwykorzenieniadziełazjegopierwotnego,rodzimegogruntu
kulturowego,leczzwiększenieipogłębienieperspektywkomparatystykiorazcyr-
kulacjiwobrębieinnychkultur.Koncepcjapojawiasięjakorodzajodpowiedzina
przemianycywilizacyjneitechnologiczne,którepoddająmodyfikacjiwspółczes-
nefunkcjeiodbiórliteratury.
Różnorodnośćwobrębieliteraturyświatowejprowadzidopolaryzowaniasię
„centrum”i„terenówperyferyjnych”10republikiliteraturynazasadziewyraźnych
opozycji-różneliteraturymająwtakimukładzieprzypisaneodmienne(moc-
niejszealbosłabsze)role.Casanovapisze:„światliteraturypięknejjestrelatywną
zjednoczonąprzestrzenią,charakteryzowanąprzezopozycjęwielkichsfernaro-
dowych-tychnajstarszych(iwzwiązkuztymnajbogatszych)-wobecprzestrze-
niliterackich,któremogłypojawićsięcałkiemniedawno,więcsąstosunkowo
biedne”11.Wzajemny,wewnętrznywpływliteraturpowodujeciągłeprzemiesz-
czaniesięichznaczeń,procesualnośćstatusudzieła,atakżezwiększeniezadań
stawianychprzedpoetykąintertekstualną.
Casanovawielokrotniepodkreślaznaczeniekanonównarodowychdlakształ-
towaniasięorazistnienianarodowejtożsamościitradycji.Najczęściejfunk-
cjonowaniewramachtradycjiprzydajeliteraturzedodatkowychliterackich
ikulturowychwartości;wpisywaniesięwtradycjęjestnobilitujące.Inaczejjest
wprzypadkuautorów,którzynieposiadajązapleczawtradycjinarodowej.Pisze
Casanova:„Dlatychwszystkich[pisarzy-A.J.]pozbawionychdziedzictwalite-
rackiego,wywłaszczonychzjęzyka,kulturyipowszechnychtradycjinieistnieje
żadnainnaalternatywa,jaktylkopodjęcieindywidualnegowysiłku,abyodzyskać
literackąwładzęiniezostaćwchłoniętymwinnątradycjęliteracką”12.Podczas
gdytwórcy„literackichrewolucji”wobrębiejęzykównarodowychopierająsię
głównienatradycjachnarodowych,topisarzeoznaczeniumiędzynarodowym
korzystajązponadnarodowegorepertuarutechnikliterackich,aby„uciec”odza-
mknięciasięwtychlokalnychtradycjach.Casanovauznajetędrugągrupęzacie-
kawszą,bodużobardziejuderzającąwkształtświataliteratury.
Przeciwnicymodeluliteraturyświatowejstwierdzająjednak,żetakzapla-
nowanaglobalna,uniwersalnastrukturanieprzekładasięnadoświadczeniare-
alnegoczytelnika,atakżeniewielejąłączyzzasadamipublikowanialiteratury.
Osłabościtegomodeluwspominateż,przywoływanyprzezBenjaminaPalofa,
LawranceVenuti,którytwierdzi,żemodelstworzonyprzezPascaleCasanovanie
dajemożliwościstworzeniabardziejadekwatnegoopisurecepcjiliteraturyobcej,
9TeWorldRepublicofLetterstotytułksiążkiP
.Casanovyz1999roku.
10PodobniepisałteżF.Moretti(ConjecturesonWordLiterature,„NewLefReview”2000,nr1)
-systemliteraturyświatowejrządzisięzasadąnierówności(podziałnardzeńiperyferie).Przezna-
czeniejednejkulturyjestprzecinaneimodyfikowaneprzezinnąkulturę,którazdecydowanieignoruje
tępierwszą.
11P
.Casanova,TeWorldRepublicofLetters,tłum.M.B.Debevoise,Cambridge2004,s.83.
12Tamże,s.193.
