Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
1.Myśletycznapolskiegoodrodzeniaoedukacjiiwychowaniumoralnym
wyraźniedostrzegaipodkreślamoralneznaczenieintencjijakokryte-
riumocenyczynuijegosprawcy.
Refleksjanadroląmoralnościiprawawżyciupublicznympozwala
Modrzewskiemudostrzeczależnościistniejącemiędzypoziomemstanu
moralnegojednostkiispołeczeństwaasurowościąizakresemstosowa-
niaprawa.Imwyższypoziommoralnyżyciapublicznego,tymmniejszy
zakresreglamentacjiprawnej.Dlaczłowieka,którylegitymujesięwyso-
kimpoziomemetycznościprawostajesięwłaściwieniepotrzebne,gdyż
noszącwsobiecnotę,samsobiestanowiprawo.Cnotatowewnętrzny
drogowskaz,któryniezawodniewiedziegokutemu,codobre,słusz-
neisprawiedliwe.Tam,gdzie-powiada-panująDczystenieskażone
obyczaje”,gdzierzetelnośćiuczciwośćjestzasadąstosunkówmiędzy
ludźmi,amłodemupokoleniuzapewnionejestDnieskazitelnewycho-
wanie”,tamwłaściwieprawasązbyteczne,gdyżdobrzyludzieichnie
potrzebują.Tamzaś,gdziemamydoczynieniazupadkiemmoralności
(obyczajów),tamDtrzebaprawwielcetwardych”.JeślizatemwRzeczy-
pospolitejDsąliczneisrogieprawa”,tonieomylnyznak,żewsposo-
bachmyślenia,zachowaniachidziałaniachludzkichdominują,wskutek
takżeDzłegowychowania”,niecnotyizaletymoralne,leczDprzyrodzo-
ne”szkodliweskłonności.Wtakiejsytuacjiniezbędnejestprawo,aby
powstrzymywałoludziprzedczynieniemzłaiwymuszałowypełnianie
przypisanychkażdemuzadań.Bowiemimniższypoziommoralnyspołe-
czeństwa,tymwyższystopieńrepresyjnościpaństwa.Przyczymtrafnie
Modrzewskizauważa,żepaństwoodwołującesiędoargumentówsiły
iprzemocyjestwistociepaństwemsłabym.Wszelkiesłabościiwady
życiaspołecznegoodbijająsięniekorzystnienawewnętrznejizewnętrz-
nejkondycjipaństwa.Pisarzdowodził,żepowszechnośćtakichwad
jak:próżność,chciwość,egoizm,pycha-charakteryzująceróżnegrupy
społeczne,zwłaszczazaśszlachtę-naruszająładspołecznyiwkonse-
kwencjiprzyczyniająsiędoosłabieniaspójnościisiłypaństwa.
Wduchuhumanizmurenesansowego,atakżewnawiązaniudo
antycznejmyślietycznej,Modrzewskizdecydowanieidobitnieakcen-
tujedoniosłośćwymiarumoralnegodlastanuikondycjijednostki,
społeczeństwaiRzeczypospolitej.Byłprzekonany,żeniezbędnymwa-
runkiemnaprawypaństwajestodbudowaniezachwianejmoralności
społeczeństwaidowodził,żebezpodniesieniapoziomumoralnegospo-
