Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatoludzkimdziałaniu
TrzecimgłównymdziałemwbudowieTraktatujestblokczterech
ostatnichkwestii(18-21),poświęconychdobruizłuwludzkimdziałaniu.
Tomaszrozpatrujetutajnajpierw(wkwestii18)różneformydobraizła
wludzkichczynachwogóle,następniezaśtesamekwalifikacjejako
przypisywanedwómgłównymelementomludzkiegodziałania:wewnętrz-
nymaktomwoli(wkwestii19)iaktomzewnętrznym(wkwestii20).
Końcowakwestia21dotyczyróżnychnormatywnychkategorii,które
stosująsiędoludzkichczynówwnastępstwieichdobralubzła,takich
jakniesieniezsobązasługilubwiny,czyteżzasługiwanienanagrodęlub
karę.
WmoichdalszychuwagachwtymWstępieniebędęjużprzypominał
dosyćdobrzeznanejteoriielementówludzkiegodziałania,tzn.odpowied-
nichaktówwoliiintelektu,którąTomaszzAkwinurozwijawdrugim
zwyróżnionychdziałów.Skupięsięraczejnajpierwnapewnychistotnych
motywachzdwóchpoczątkowychkwestii,poświęconychwarunkom
dobrowolnościorazokolicznościomludzkiegodziałania,następniezaś
rozpatrzęniektórespornepunktyzwiązanezestanowiskiemTomasza
wsprawiemoralnychocenludzkichczynów.
1.Ludzkiedziałanieidobrowolność
Mówiącoludzkimdziałaniu,TomaszzAkwinuniemanamyślijakie-
gokolwiekdziałaniaczłowieka,lecztylkodziałanie,którejestdobrowol-
ne,awięcwpewiensposóbzależneodwoli.Nicwięcdziwnego,żeTraktat
oludzkimdziałaniuzaczynasięodpodjętychwkwestii6rozważańna
tematdobrowolnościiniedobrowolności(devoluntarioetinvoluntario).
Analizadobrowolności,którąprzeprowadzaTomasz,ściślenawiązu-
jedokoncepcjiArystotelesowskiej1.NapoczątkutrzeciejksięgiEtyki
nikomachejskiej2Arystoteleswprowadza»rozgraniczenierzeczyzależnych
odwoli(tohekousion)irzeczyodniejniezależnych(toakousion)»,
anastępniewyjaśnia,że»zaniezależneodwoliuchodząterzeczy,<które
1PrzedstawiającArystotelesowskąkoncepcjędobrowolnościwykorzystuję-zodpo-
wiednimizmianami-fragmentymojejksiążkiZArystotelesemprzezgreckietragedie.Część
2:Obł!dzeniu,przymusieidobrowolności,WydawnictwoLiterackie:Kraków2003(s.23-
7,29-31,52-4,136-7,172-3).Odsyłającdotychfragmentów,posługujęsiębibliograficz-
nymskrótem:Galewicz(2003).
2FragmentyEtykinikomachejskiejArystotelesacytujęwedługtłumaczenia:Arystote-
les,Etykanikomachejska,przeł.DanielaGromska,w:Arystoteles,Dzieławszystkie,t.5,
Warszawa1996.Niekiedyjednakdokonujęwnich-podobniejakwcytowanychfrag-
mentachzEtykieudemejskiej-pewnychzmian,którezakażdymrazemujmujęwspi-
czastenawiasy<>iusprawiedliwiamwprzypisie.Wszystkiecytatylokalizujęza
pomocąnumerówstroniwierszywwydaniuBekkera.
