Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza
25
TomaszzAkwinuwósmymartykulekwestii6podejmujezarysowa-
nąkoncepcjęArystotelesa,wskazującnatrojakistosunek,wjakimnie-
wiedzamożepozostawaćdoaktuwoli:jako[jedynie]towarzyszącamu
(concomitanter),jakonastępującaponim(consequenter),lubjakopoprze-
dzającago(antecedenter).
Tomaszowaniewiedzajedynietowarzyszącawoliodpowiadatejnie-
wiedzyuArystotelesa,którąokreśliłemjakoniedecydującąodziałaniu.
Tomaszcharakteryzujeją,mówiąc:
Niewiedza[jedynie]towarzyszyaktowiwoli,gdyktośniewie,coczyni,
leczczyniłbyto,nawetgdybywiedział.Wtakimbowiemwypadku
niewiedzanieskłaniadochęciuczynieniaczegoś,lecz[tylko]taksię
składa,żeto,cosięczynijestrównocześnieczymś,oczymsięniewie
(...)19.
Zgodniez(niezbytchybaszczęśliwym)20przykłademTomasza,ztaką
przyczynowonieistotnąniewiedząmamydoczynienia,»gdyktośchce
zabićwroga,leczzabijagonieświadomie,sądząc,żezabijajelenia»(tam-
że).
Arystotelesowskiejniewiedzy,wktórejdziałającypodmiotznajduje
sięzwłasnejwiny,odpowiadauTomaszaniewiedzabędącanastępstwem
woli,atymsamymdobrowolna.Tomaszwyróżniajeszczejejdwiegłów-
neodmiany.Pierwsząznichjestniewiedzanietylkodobrowolna,ale
iumyślna(ignorantiaaffectata),którawystępuje,»gdyaktwoliskłania
siędoniewiedzy,jakgdyktośchceoczymśniewiedzieć,abymiećwy-
mówkęwgrzechulubabynieodwiodłogotoodgrzechu»(tamże).Jak
czytamywinnymmiejscuTomaszowejSummy(III,q.47a.5co.),wtakiej
niewiedzytkwili-czyraczejumyślniesięutrzymywali-naprzykład
prześladowcyChrystusa,którzyniewiedzieliiniechcieliwiedzieć,żemają
doczynieniazsynemBoga.Jakodrugąodmianęniewiedzydobrowolnej
TomaszzAkwinuwymienianiewiedzę,któracoprawdaniejestnabyta
19Ia-IIaeq.6a.8co.:Concomitanterquidem,quandoignorantiaestdeeoquodagitur,
tamen,etiamsisciretur,nihilominusageretur.Tuncenimignorantianoninducitadvolen-
dumuthocfiat,sedacciditsimulessealiquidfactumetignoratum.
20Przykładjestdyskusyjny,bochoćbymyśliwychciał,anawetzamierzałzabićtego
wroga,któregonieświadomieuśmierca,sądząc,żeupolowałjelenia,toitakniejestpewne,
czywdanejsytuacjiurzeczywistniłbyswójzabójczyzamiar,mającświadomość,co
naprawdęczyni.Trafniejszymprzykłademniewiedzy,októrąchodzitutajTomaszowi,
byłbyzapewneprzypadeknieświadomegoświętokradcy,którykradniepoświęconekie-
lichy,niewiedząc,żesąpoświęcone,leczukradłbyjerównież,gdybyotymwiedział,
lubteżprzypadekmężczyzny,któryuwodzimłodądziewczynęniewiedząc,ilemalat,
leczuwiódłbyją,nawetgdybyznałjejwiek.
