Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
JacekFeduszka
SformułowanoteżponadjedenaścieuManifestów...”protestacyjnych,zarówno
zestronyAkademiiKrakowskiejiZamojskiej,jakiszereguhierarchów
kościelnych,urzędnikówziemskichiobywatelimiast.Ostateczniew1764r.
królStanisławAugustPoniatowskiniepotwierdziłprzywilejówpoprzedniego
monarchy,potwierdzającjedynieprawaAkademiiKrakowskiej,Wileńskiej
iZamojskiej38.
WAkademiiZamojskiejnajgorliwszymszermierzemwalkizlwowskimi
jezuitamibyłksiądzMelchiorJanKochanowski.Toonprawdopodobniebył
inspiratoremwykonaniaMapyokolicZamościa,będącejwymownymwstępem
doListuprzyjacielskiegodonauczycielówszkółLwowskich…Natomiastautorem
tejmapybyłJanKantySiarczyński(1731-1762),twórcam.in.polichromii
wkaplicyAkademiiZamojskiej,jakrównieżdekoracjimalarskiejwnętrz
pałacuZamoyskichwZamościu.Jegoautorstwabyłytakżerycinyifrontopisy
przeznaczonedodziełwydawanychwdrukarniakademickiejwZamościu39.
Planyzczasówaustriackich
W1772r.,wwynikuIrozbioruPolski,Zamośćznalazłsięwgranicach
sztucznegotworu:KrólestwaGalicjiiLodomerii,wchodzącegowskład
monarchiihabsburskiej.Panowanieaustriackiemiałoniewątpliwiecechy
okupacjiwojskowej,stądpowstająceod1772r.planyZamościa,ukazywały
przedewszystkimfortyfikacjebastionowemiasta,rozmieszczenieprzedmieść,
ważnychdrógkomunikacyjnychorazumocnienia,dziełaobronneiobiekty
oznaczeniumilitarnym,położonepozazasadniczympierścieniemfortyfikacji.
Trzebapodkreślić,żetwierdzaZamość,leżącaprzygranicy,chroniłaGalicję
przedatakiemzestronyRzeczpospolitej,jednocześniewraziepotrzeby,
zabezpieczałakoncentracjęwojskaustriackichdoewentualnegoprzeciwuderzenia
lubinnychdziałańzaczepnych.Potrzecimrozbiorzeteuwarunkowaniaprzestały
byćaktualneitwierdzanapewienczasprzestałamiećznaczeniemilitarne.Sytuacja
zmieniłapoutworzeniuKsięstwaWarszawskiegow1807r.40
Właśniezpowoduroli,jakąwlatach1772-1809,wyznaczanodlaZamościa,
wzrosłozainteresowanieAustriakówufortyfikowanymtegomiejsca.Efektem
byłypowstające,szczególniewlatach70.XVIIIw.,kompletneplanytwierdzy,
rejestrującezarównoelementyobronne,schematyczniestanzabudowy
wewnątrz,zobiektamizajętymidlapotrzebwojska,jakrównieżzewnętrzne
elementyobronne.Donajciekawszychplanówwykonanychprzezaustriackich
oficerówiinżynierówwojskowychnależą:PlansytuacyjnyZamościa,
38PoIrozbiorzedecyzjąwładzaustriackichzakonjezuitówzostałrozwiązany(1773),aAkademia
JezuickaweLwowieprzekształconazostaławszkołęśrednią.Niedługopóźniej,tensamlosspotkał
AkademięZamojską(1784).Vide:JózefŁukaszewicz,HistoriaszkółwKoronieiWielkimKsięstwie
Litewskimodnajdawniejszychczasóważdoroku1794,t.II,Poznań1850,s.70-80;JanKarol
Kochanowski,DziejeAkademiiZamojskiej(1594-1784),Kraków1899-1900,s.299-przyp.4,300;
JanAmbrożyWadowski,AnacephaleosisProfessorumAcademiaeZamoscensis,Warszawa1899-1900,
s.213-214.
39KazimierzKowalczyk,RzemiosłoZamościa1580-1821,Warszawa1971,s.197-200;Agnieszka
Szykuła-Żygawska,Nowemateriałydobiografiimalarzy,sztycharzy,geometrówiarchitektówwZamościu
wXVIIIwieku,uArchiwariuszZamojski”
,2014,s.152-153;W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.65.
40ZbigniewStankiewicz,Zamośćpodokupacjąaustriackąwlatach1772-1809,uArchiwariusz
Zamojski”
,t.18:2020,s.76.
