Ubezpieczenia obowiązkowe

Marcin Orlicki

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-264-3553-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wolters Kluwer Polska SA

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

563

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Orlicki, Marcin. Ubezpieczenia obowiązkowe. Red. . : Wolters Kluwer Polska SA, 2011, 563 s. ISBN 978-83-264-3553-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Orlicki, M.

T1 Ubezpieczenia obowiązkowe

PB Wolters Kluwer Polska SA

YR 2011

SN 978-83-264-3553-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 66426, author = "Orlicki, Marcin", editor = "", title = "Ubezpieczenia obowiązkowe", publisher = "Wolters Kluwer Polska SA", year = "2011", address = "", isbn = "978-83-264-3553-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Orlicki, Marcin

ED -

TI - Ubezpieczenia obowiązkowe

PB - Wolters Kluwer Polska SA

CY -

PY - 2011

SN - 978-83-264-3553-9

ER -

Netografia (standard APA):

Orlicki, Marcin. Ubezpieczenia obowiązkowe [baza danych online] : Wolters Kluwer Polska SA, 2011 [dostęp: 28 06 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/ubezpieczenia-obowiazkowe-marcin-orlicki-66426.

ubezpieczenia, prawo ubezpieczeniowe, monografia, ubezpieczenie, ubezpieczenia obowiązkowe, obowiązek ubezpieczenia

Książka stanowi kompleksowe studium ubezpieczeń obowiązkowych. Czytelnicy znajdą w niej odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące zakresu pojęcia ubezpieczenia obowiązkowego i obowiązku ubezpieczenia, jak również analizę norm prawnych określających...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-264-3553-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wolters Kluwer Polska SA

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

563

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wykaz skrótów15
Wstęp19
Rozdział 1. Proces kształtowania się ubezpieczeń obowiązkowych w Polsce i innych państwach25
1.1. Uwagi ogólne25
1.2. Najdawniejsze ślady ubezpieczeń obowiązkowych26
1.3. Kształtowanie się systemu ubezpieczeń obowiązkowych27
1.3.1. Uwagi ogólne27
1.3.2. Obowiązkowe ubezpieczenie budynków od ognia29
1.3.3. Ubezpieczenia społeczne33
1.3.4. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej35
1.3.5. Obowiązkowe ubezpieczenia związane z rolnictwem40
1.4. Stan obecny ubezpieczeń obowiązkowych w wybranych krajach europejskich41
1.4.1. Uwagi ogólne41
1.4.2. Ubezpieczenia obowiązkowe we Francji42
1.4.3. Ubezpieczenia obowiązkowe w Belgii50
1.4.4. Ubezpieczenia obowiązkowe w Portugalii53
1.4.5. Ubezpieczenia obowiązkowe we Włoszech57
1.4.6. Ubezpieczenia obowiązkowe w Hiszpanii59
1.4.7. Ubezpieczenia obowiązkowe w Niemczech62
1.4.8. Ubezpieczenia obowiązkowe w Wielkiej Brytanii68
1.4.9. Stan ubezpieczeń obowiązkowych w wybranych krajach pozaeuropejskich70
1.5. Zarys dziejów ubezpieczeń obowiązkowych na ziemiach polskich73
1.5.1. Ubezpieczenia obowiązkowe w I Rzeczypospolitej73
1.5.2. Ubezpieczenia obowiązkowe w okresie zaborów do roku 180675
1.5.3. Ubezpieczenia obowiązkowe w Księstwie Warszawskim77
1.5.4. Ubezpieczenia obowiązkowe na ziemiach zaboru rosyjskiego po Kongresie Wiedeńskim77
1.5.5. Ubezpieczenia obowiązkowe na ziemiach zaboru pruskiego po Kongresie Wiedeńskim80
1.5.6. Ubezpieczenia obowiązkowe na ziemiach zaboru austriackiego82
1.5.7. Ubezpieczenia obowiązkowe w II Rzeczypospolitej83
1.5.8. Ubezpieczenia obowiązkowe na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej91
1.5.9. Ubezpieczenia obowiązkowe w latach po II wojnie światowej do roku 199092
1.5.9.1. Uwagi ogólne92
1.5.9.2. Ubezpieczenia obowiązkowe w drugiej połowie lat 40. i na początku lat 50. XX w93
1.5.9.3. Ubezpieczenia obowiązkowe w latach 1952-195798
1.5.9.4. Ubezpieczenia obowiązkowe w latach 1958-1983101
1.5.9.5. Ubezpieczenia obowiązkowe w latach 1984-1990109
1.5.10. Ubezpieczenia obowiązkowe w latach 1990-2003114
Rozdział 2. Pojęcie ubezpieczenia obowiązkowego123
2.1. Uwagi ogólne123
2.2. Ubezpieczenia obowiązkowe i ubezpieczenia przymusowe jako ubezpieczenia gospodarcze (ubezpieczenia prywatne)127
2.3. Pojęcie ubezpieczenia obowiązkowego według ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych129
2.3.1. Formuła kontraktowa ubezpieczeń obowiązkowych129
2.3.2. Zaspokajanie przez UFG roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych a kontraktowa formuła tych ubezpieczeń132
2.3.3. Ubezpieczenia obowiązkowe jako ubezpieczenia majątkowe134
2.3.4. Ubezpieczenia obowiązkowe jako ubezpieczenia wynikające z przepisów ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia139
2.3.4.1. Uwagi ogólne139
2.3.4.2. Ustawa lub ratyfikowana umowa międzynarodowa jako podstawa normatywna ubezpieczenia obowiązkowego140
2.3.4.3. Wyraźny i stanowczy obowiązek ubezpieczenia149
2.3.4.4. "Bezpośredni" i "pośredni" obowiązek ubezpieczenia152
2.3.4.5. Podsumowanie154
2.3.5. Ubezpieczenia obowiązkowe jako ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczenie budynków rolniczych155
2.3.5.1. Eliminacja ubezpieczeń majątkowych innych niż OC z grupy ubezpieczeń obowiązkowych (z wyjątkiem ubezpieczenia budynków rolniczych)155
2.3.5.2. Obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jako ubezpieczenia, co do których normatywnie zostały określone: szczegółowy zakres ubezpieczenia, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalna suma gwarancyjna158
2.3.6. Podsumowanie - zestawienie cech ubezpieczenia obowiązkowego163
2.3.5.3. Obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jako ubezpieczenia hybrydowe163
2.4. Podział ubezpieczeń obowiązkowych164
2.4.1. Uwagi ogólne164
2.4.2. Podział ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na metodę regulacji164
2.4.3. Podział ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na przedmiot ubezpieczenia166
2.4.4. Podział ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na charakterystykę aktywności, której dotyczy ubezpieczenie167
2.4.5. Podział obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej ze względu na intensywność ochrony interesów osób poszkodowanych169
2.5. Ubezpieczenia przymusowe171
2.5.1. Pojęcie ubezpieczenia przymusowego171
2.5.2. Przymusowe ubezpieczenia osobowe (następstw nieszczęśliwych wypadków)173
2.5.3. Ubezpieczenia majątkowe inne niż ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczenie budynków w gospodarstwach rolnych174
2.5.4. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, co do których nie zostały przez ustawodawcę wyznaczone minimalna suma gwarancyjna, zakres ubezpieczenia ani termin powstania obowiązku ubezpieczenia177
2.5.5. Ubezpieczenia, co do których obowiązek ubezpieczenia nie został wyrażony przez ustawodawcę w sposób stanowczy178
2.5.6. Ubezpieczenia, których przymus został nałożony na państwo przez umowę międzynarodową niepodlegającą ratyfikacji182
2.5.7. Kwestia stosowania przepisów o ubezpieczeniach obowiązkowych w odniesieniu do ubezpieczeń przymusowych183
2.6. Katalog ubezpieczeń obowiązkowych187
Rozdział 3. Motywy wprowadzania i funkcje ubezpieczeń obowiązkowych194
3.1. Uwagi ogólne194
3.2. Ochrona społecznie doniosłych wartości jako przesłanka wprowadzania ubezpieczeń obowiązkowych196
3.3. Konstytucyjne podstawy wprowadzania ubezpieczeń obowiązkowych207
3.4. Motywy wprowadzania ubezpieczeń obowiązkowych deklarowane w uzasadnieniu projektu ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK217
3.5. Ubezpieczenia obowiązkowe jako czynnik rozwoju rynku ubezpieczeniowego218
3.6. Funkcja ochrony interesów majątkowych osób poszkodowanych w obowiązkowych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej223
3.7. Funkcja ochrony interesów majątkowych osób ubezpieczonych w obowiązkowych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej239
3.8. Funkcja ochrony interesów majątkowych osób ubezpieczonych w obowiązkowych i przymusowych ubezpieczeniach majątkowych innych niż OC243
3.9. Funkcja ochrony interesów osób ubezpieczonych w przymusowych ubezpieczeniach osobowych256
Rozdział 4. Ubezpieczenia obowiązkowe w prawie Unii Europejskiej258
4.1. Uwagi ogólne258
4.2. Zasady ogólne odnoszące się do ubezpieczeń obowiązkowych260
4.2.1. Uwagi ogólne260
4.2.2. Reguły kolizyjne odnoszące się do ubezpieczeń obowiązkowych. Szczególne zasady związane z działalnością ubezpieczycieli prowadzących ubezpieczenia obowiązkowe261
4.2.2.1. Uwagi ogólne261
4.2.2.2. Druga i trzecia dyrektywa w sprawie ubezpieczeń innych niż na życie262
4.2.2.3. Rozporządzenie w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)270
4.2.2.4. Rozporządzenie dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)275
4.2.3. Ubezpieczenia obowiązkowe jako przeszkoda w realizacji zasady swobody świadczenia usług276
4.2.3.1. Uwagi ogólne276
4.2.3.2. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej277
4.2.3.3. Dyrektywa dotycząca usług na rynku wewnętrznym280
4.2.3.4. Dyrektywa w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych290
4.3. Rozporządzenia unijne nakładające obowiązek ubezpieczenia292
4.4. Dyrektywy związane z obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych298
4.4.1. Uwagi ogólne298
4.4.2. Pierwsza dyrektywa komunikacyjna (72/166/EWG)300
4.4.3. Druga dyrektywa komunikacyjna (84/5/EWG)302
4.4.4. Trzecia dyrektywa komunikacyjna (90/232/EWG)303
4.4.5. Czwarta dyrektywa komunikacyjna (2000/26/WE)304
4.4.6. Piąta dyrektywa komunikacyjna (2005/14/WE)305
4.5. Dyrektywy, których implementacja spowodowała powołanie do życia przez ustawodawcę krajowego ubezpieczeń obowiązkowych lub ubezpieczeń przymusowych308
4.4.7. Dyrektywa konsolidacyjna (2009/103/WE)308
4.5.1. Uwagi ogólne308
4.5.2. Dyrektywy, których implementacja spowodowała wprowadzenie przez ustawodawcę polskiego ubezpieczenia obowiązkowego309
4.5.3. Dyrektywy, których implementacja spowodowała powołanie do życia przez ustawodawcę krajowego ubezpieczenia przymusowego313
Rozdział 5. Obowiązek ubezpieczenia316
5.1. Uwagi ogólne316
5.2. Obowiązek ubezpieczenia a ubezpieczenie obowiązkowe317
5.3. Obowiązek ubezpieczenia z punktu widzenia ubezpieczającego/ubezpieczonego318
5.3.1. Uwagi ogólne318
5.3.2. Pojęcie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia319
5.3.3. Pojęcie obowiązku ubezpieczenia321
5.3.4. Inne używane terminy321
5.3.5. Wzajemne relacje używanych przez ustawodawcę terminów324
5.3.6. Opinie doktryny, w których obowiązek ubezpieczenia określany jest jako obowiązek zapewnienia sobie ochrony ubezpieczeniowej330
5.3.7. Obowiązek ubezpieczenia w praktyce331
5.3.7.1. Uwagi ogólne331
5.3.7.2. Obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawierane w sytuacji, gdy pojazd jest w posiadaniu więcej niż jednej osoby332
5.3.7.3. Grupowe obowiązkowe ubezpieczenia OC zawierane przez samorządy zawodowe na rachunek ich członków333
5.3.8. Umowa ubezpieczenia obowiązkowego jako instrument wypełniania obowiązku ubezpieczenia335
5.3.9. Definicja i cechy obowiązku ubezpieczenia342
5.3.9.1. Uwagi ogólne342
5.3.9.2. Obowiązek ubezpieczenia jako obowiązek zapewnienia sobie ochrony ubezpieczeniowej w zakresie określonym przez ustawę342
5.3.9.3. Publicznoprawny charakter obowiązku ubezpieczenia346
5.3.9.4. Zasada ograniczonego zakresu obowiązku ubezpieczenia350
5.3.9.5. Brak możliwości egzekucji obowiązku ubezpieczenia361
5.3.9.6. Próba zmiany sposobu ujęcia obowiązku ubezpieczenia w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych363
5.4. Obowiązek ubezpieczenia z punktu widzenia ubezpieczyciela366
5.4.1. Uwagi ogólne366
5.4.2. Kształt prawny obowiązku ubezpieczenia obciążającego ubezpieczyciela367
5.4.3. Prywatnoprawny charakter obowiązku ubezpieczenia obciążającego ubezpieczyciela i jego konsekwencje372
5.4.4. Milczące zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego376
5.5. Dokumentacja spełnienia obowiązku ubezpieczenia377
5.5.1. Uwagi ogólne377
5.5.2. Dokument ubezpieczenia378
5.5.3. Dokumentowanie spełnienia obowiązku ubezpieczenia poprzez rejestry381
5.6. Kontrola spełnienia obowiązku ubezpieczenia382
5.7. Sankcje za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia390
5.7.1. Uwagi ogólne390
5.7.2. Podmiot, wobec którego może być stosowana sankcja392
5.7.3. Rodzaje sankcji za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia392
5.7.3.1. Uwagi ogólne392
5.7.3.2. Sankcje finansowe393
5.7.3.3. Sankcje za popełnienie przestępstwa lub wykroczenia394
5.7.3.4. Sankcje administracyjne395
5.7.3.5. Sankcje korporacyjne (dyscyplinarne)397
5.7.3.6. Sankcje w postaci zakazu dokonywania przewozu397
5.7.3.7. Uwagi dotyczące dolegliwości, które nie mają charakteru sankcji398
Rozdział 6. Podstawowe regulacje prawne dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych399
6.1. Uwagi ogólne399
6.2. Umowa ubezpieczenia obowiązkowego jako umowa ubezpieczenia w znaczeniu ogólnym402
6.3. Zasada legalizmu407
6.4. Ochrona interesu osób poszkodowanych w obowiązkowych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej408
6.4.1. Uwagi ogólne408
6.4.2. Ochrona interesów osób poszkodowanych poprzez wymuszenie szerokiego zakresu ochrony ubezpieczeniowej w obowiązkowych ubezpieczeniach OC411
6.4.3. Ochrona interesów osób poszkodowanych osiągana dzięki zastrzeżeniu act commited trigger425
6.4.4. Ochrona interesów osób poszkodowanych poprzez usprawnienie postępowania służącego ustaleniu odpowiedzialności ubezpieczyciela i wypłacie odszkodowania429
6.4.5. Ochrona interesów osób poszkodowanych dzięki trwałości i niezmienności zakresu ochrony ubezpieczeniowej432
6.4.6. Ochrona interesów osób poszkodowanych przy określaniu właściwości miejscowej sądu441
6.4.7. Regulacja prawna sumy gwarancyjnej w obowiązkowych ubezpieczeniach OC jako zagrożenie interesów osób poszkodowanych444
6.5. Nadrzędność przepisów ustawy określającej treść stosunku prawnego ubezpieczenia obowiązkowego nad postanowieniami umowy452
6.6. Ułatwienia w realizacji obowiązku ubezpieczenia457
Rozdział 7. Otoczenie instytucjonalne systemu ubezpieczeń obowiązkowych465
7.1. Uwagi ogólne465
7.2. Rola Ministra Finansów w systemie ubezpieczeń obowiązkowych466
7.3. Rola Polskiej Izby Ubezpieczeń przy konsultowaniu rozporządzeń w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń OC471
7.4. Zadania Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych473
7.5. Rola samorządów zawodowych w systemie ubezpieczeń obowiązkowych480
7.6. Rzecznik Ubezpieczonych, Rzecznik Praw Obywatelskich i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako strażnicy interesów ubezpieczających, ubezpieczonych i poszkodowanych w obszarze ubezpieczeń obowiązkowych484
7.6.1. Uwagi ogólne484
7.6.2. Rzecznik Ubezpieczonych485
7.6.3. Rzecznik Praw Obywatelskich i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów488
7.7. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jako instytucja wypłacająca odszkodowania osobom niemogącym ich otrzymać od ubezpieczyciela oraz stosująca sankcje za niewykonanie obowiązku ubezpieczenia492
7.7.1. Uwagi ogólne492
7.7.2. Status prawny Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego494
7.7.3. Zadania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego499
7.8. Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych510
7.8.1. Uwagi ogólne510
7.8.2. System Zielonej Karty510
7.8.3. System IV Dyrektywy513
7.8.4. PBUK w Systemie Zielonej Karty516
7.8.5. PBUK w Systemie IV Dyrektywy519
Podsumowanie rozważań523
Bibliografia529
Źródła internetowe557
Orzeczenia trybunałów i sądów561

Rozdział1.ProceskształtowaniasięubezpieczeńobowiązkowychwPolsceiinnychpaństwach

Bismarckmotywowałwprowadzenieprzymusowychubezpieczeńspołecz-

nychideąchrześcijańskiejmiłościbliźniego47.Bezwątpieniaznaczeniemiały

równieżniecobardziejprzyziemnepowody.Chodziłoopolepszeniepołożenia

pracowników,cowefekciemiałoprowadzićdoﬂregeneracjisiłyroboczej,która

narównizinnyminarzędziamiprodukcjipodlegazużyciu”48.Wprowadzenie

systemuprzymusowychubezpieczeńspołecznychwNiemczechsłużyłorów-

nieżcelompolitycznym.Robotnicy,októrychloszatroszczyłsięŻelaznyKan-

clerz,mielibyćbardziejlojalniwobeccesarzairządu,mniejzaśulegaćideom

głoszonymprzezpartięsocjalistyczną49�

Wokresiepóźniejszymnastępowałintensywnyrozwójurządzeńekono-

micznychiprawnychsłużącychzabezpieczeniuinteresówspołecznychpracow-

nikówiichrodzin.Wykształciłysiędwapodstawowesystemy:zaopatrzeniowy

(Dania,Szwecja,WielkaBrytania,Australia,NowaZelandia)iubezpieczeniowy

(Niemcy,Austria,Belgia,Francja,Holandia,Luksemburg,Szwajcaria,Włochy)50�

Wkrajach,którewybrałysystemzaopatrzeniowy,rozbudowieulegaływy-

wodzącesięzwcześniejszychwiekówinstytucjeopiekispołecznej,uktórych

podstawleżałaideadobroczynności.Świadczeniaspołecznenieopierałysięna

fakcieświadczeniapracy,lecztraktowanebyłyjakowyrazprawobywatelskich.

Ichpoziomzkoniecznościbyłjednakograniczony.Pozostawionebyłowięc

miejscenafunkcjonowanieubezpieczeńprywatnych,dziękiktórymwysokość

świadczeńmogłazostaćwydatniepodniesiona51�

Zkoleistosowanywwielukrajachsystemubezpieczeniowystanowiłkon-

tynuacjęirozwinięcieopisanychwyżejdoświadczeńniemieckich.Jegoistotnym

elementempozostawałprzymusubezpieczenia.Dziękiprzymusowiubezpie-

czenia(lubniecowęziejtoujmując-przymusowejskładce)ﬂciężarryzykaso-

cjalnegorozkładasięnawielejednostekzagrożonychtymsamymzdarzeniem

losowym,tozaśpowodujeredystrybucjęśrodkówodgrupekonomiczniesil-

niejszychnarzeczbardziejpotrzebujących,stosowniedospołecznieakcepto-

wanychkryteriów(np.narzeczinwalidów,bezrobotnych,niskouposażonych,

wielodzietnych)”52.Równieżwczasachnamwspółczesnychnapytanieoko-

niecznośćstosowaniaprzymusuwsystemieubezpieczeńspołecznychudzielana

jestzwykleodpowiedźtwierdząca,zaśzasadaspołecznejochronyirówności

stanowidlategoprzymusuwystarczająceusprawiedliwienie53�

47PolitykaspołecznaBismarckabywałaokreślanajakoﬂpraktycznechrześcijaństwo”(prak-

tischesChristentum)-H.Sodan,DieZukunftdersozialenSicherungssysteme(w:)DerSozialstaatin

DeutschlandundEuropa,red.P.M.Huber,Berlin2005,s.145.

48I.Jędrasik-Jankowska,Pojęcie…,s�25�

49Tamże.S.BratkowskipisałoO.vonBismarcku:ﬂBismarckbyłwpolitycewewnętrznejczło-

wiekiemotwartejgłowyidalekowzrocznym,toonwrolikanclerzacesarstwazdjął,jakwspomina-

łem,wiatrzżaglisocjalistomichrześcijańskimobrońcomrobotników,instalującwydajnyiskuteczny

systemubezpieczeńspołecznych,dodziśniedościgniony.Głosił,że«jeślimabyćrewolucja,lepiejją

zrobićsamemuniżpotemcierpiećprzeznią»”-S.Bratkowski,Niecoinnahistoria…,s�375�

50I.Jędrasik-Jankowska,Pojęcie…,s�25�

51Tamże.

52Tamże,s�26�

53B.BaronvonMaydell,MussSozialversicherungPﬂichtversicherungsein?(w:)Pﬂichtversiche-

rung.SegnungoderSündenfall…,s.122-123.

Brak wyników

Ubezpieczenia obowiązkowe

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra