Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.„Nowe”wupowszechnianiukulturywoświeceniu
37
zebraniapolityczne,naródżyłżyciempolitycznymnadworachkrólów,biskupów,
hetmanów,naktórychzdobywanoogładęobyczajowąidworską,ćwiczonosię
wwymowie,debatowanozpowagąnatematyważnedlaRzeczypospolitej.Sta-
nisławAugustzapoczątkowałzatemw1770roku,nierozerwalniezwiązanezjego
imieniem,obiadyczwartkowe,którebyłyjednocześnieformąmecenatukrólewskie-
gowdziedzinieliteraturyisztuki.JakpiszeMarekBorucki–trudnojestokreślić
datęprecyzyjnie,należyjąjednakkojarzyćzpowstaniemwtymczasieczasopisma
„ZabawyPrzyjemnieiPożyteczne”,związanymideowozobiadamiczwartkowymi
(Borucki,1984).TakopowiadaonichPaulCasin:
Obiadyczwartkowebyłtorodzajtowarzyskiejakademii,klubuwstyluangielskim13,jakoże
królbyłzdecydowanymanglofilem.PoczątkowoodbywałysięnaZamkuKrólewskimwWar-
szawie,potemwPałacuŁazienkowskim.Dyskutowanotamoliteraturze,owytwornymjęzy-
ku,historii,archeologii;recytowanowierszenierzadkolibertyńskie(1983,s.56)14.
Wobiadachniebrałyudziałukobiety,ponieważnaspotkaniachpanowałaswo-
bodna,aczasamifrywolnaatmosfera.Niekiedywierszyki,dowcipyiśpiewkibie-
siadnemogłybyranićuszynadobnychdam.Wtowarzystwiemęskimzawszeucho-
dziły,anawet–jakpodajeM.Borucki–atrakcyjnymioczekiwanympunktem
programustałysiętakzwanewierszyki„desertowe”,któremiałyfrywolnątreść,
więcnieczytanoichgłośno,leczprzepisywanonakartkachipodkładanonastole
podserwetkami.Każdyjeczytałsam,komentowanoposąsiedzku,anastępniewy-
buchałysalwyśmiechu(s.149).Stanisławowskie„czwartki”byłyzajęciami„przy-
jemnymiipożytecznymi”.Przyjemnebyłydlakrólaiwszystkich,którzymoglisię
popisywać,pożyteczne–ponieważbyłyklubemdyskusyjnym,szkołądobrychma-
nier,aprzyokazjikuźniąnowychustaw.Whistoriiobiadówbywałyokresydobre
izłe–chwilewzlotówtwórczościiowocnychdysput,aleteżokresyjałowe,anawet
przerwy.Kryzysobiadównastąpiłporoku1780.Niejestznanadataostatniego
spotkania,aleodbyłosięonowciągutrwaniaSejmuCzteroletniego(1788–1792).
Niezależnieodtrudniejszychchwiltowłaśniewobiadachczwartkowychnależałoby
doszukiwaćsięwzorudlapolskiejodmianysalonówliteracko-artystycznych.
Możnazatempowiedzieć,żewokresieoświecenianarodziłysięnoweinstytucje
upowszechnianiakultury.Powstałabibliotekanarodowa,teatrnarodowy,nadwo-
rzekrólewskimzapoczątkowanyzostałpierwszysalonartystyczno-literacki.Cza-
sopismazaczęływywieraćdużywpływnakształtowanieświadomościspołecznej.
13Wnastępnymrozdzialeszczegółowoomówionym.
14Autordalejpisze:„Panowałamodanasubtelnewyrafinowanie;niewycieranosięjużobru-
sem,jakzanietakodległychczasówsaskich.Dwanaścienakryćbyłozazwyczajnastole,ustawionym
wpodkowę;zebraniomprzewodniczyłkról,noszącysweinsygnia.Wśródwazonówikandelabrów
alabastrowestatuetkiwyobrażającedziewięćmuzstałynalustrachodbijającychświatło.Królzawsze
pozostawałwiernytradycyjnejpieczenibaraniej;piłtylkowodę,jegogościeraczylisięwęgrzynem”
(tamże).
