Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
2.Powstanieirozwójmiast
miejscazwyraźnymifunkcjami(usługiiinneodrolnictwaformyprodukcji),niemoże
byćwątpliwości,żetecechysąsymptomamiurbanizacji.WIrlandii,gdziewydzielono
150„miast”zpopulacją1000mieszkańców,istniejewielejeszczemniejszychmiejsco-
wości,którezdecydowaniespełniająfunkcjemiejskie,np.niewielkieośrodkiusługowe
dlarozproszonychspołecznościwiejskich.Zarównojeślichodziofunkcje,jakiousta-
nowionystatusadministracyjny,mająoneraczejcharaktermiejskiniżrolniczy,cho-
ciażichegzystencjazależyodśrodowiskawiejskiego,zktórymsątakściślezwiązane.
PodobniedziejesięwNowejZelandii,atakżewKanadzie(WeirT.R.,1972),gdziede-
sygnacjamiejskaprzysługujewszystkimmiejscowościommającymwładzesa-
morządoweiminimum1000mieszkańców.NaamerykańskimŚrodkowymZachodzie
(BrushJ.E.,1953)natomiasthierarchiaośrodków,rozpatrywanazapomocąkryterium
dostarczaniausługdlarozproszonejpopulacjirolniczej,sugerujezachodzenieprocesu
zlewaniasięstrukturmiejskichiwiejskichwkontinuum(SmailesA.E.,1975).
Wwielukrajach,np.należącychdoZSRRiobecnejFederacjiRosyjskiej,bardzodu-
żynaciskkładłosięnawyraźnerozróżnianie„miasta”od„wsi”,nakształtowaniesięno-
wej„miejskiejspołeczności”jakomilieu(środowiska)promującegosocjalizacjęorazin-
kubatortransformacjitradycyjnegostylużycia,wsposóbnaturalnyidentyfikowanego
zrosyjskąwsią.„Miejski”odnosisiętamdoformyzarządzaniaorazinstytucji,któresię
tymzajmują,ioznaczaspecjalny,preferowanystatuspostrzeganyjednocześniejakoin-
strumentiwskaźniksocjalizacji.Wrezultacietego„miejska”populacjabyłegoZSRR
iFederacjiRosyjskiejwwiększościskładałasięiskładazmieszkańcówmiastwiększych
niż10tys.,leczobejmujeonarównież„osadyocharakterzemiejskim”,czasamizpopu-
lacjąbardzomałą,liczącą300–500osób,które,jako„osiedlarobotnicze”(raboczijepo-
siołkigorodskogotipa),otrzymałystatusadministracyjnymiasta.Termin„zurbanizowa-
ny”miałszczególneznaczeniewtymkontekściespołeczno-politycznymibyłraczej
ściślepowiązanyzmodernizacjąiindustrializacjąniżzwielkościąosady(MellorE.H.,
1965;SzymańskaD.,1989,2004a).Równieżwprzypadkumiejsc,takichjakzorganizo-
wanenawzórświatazachodniegoobozyikwaterywojskowe,atakżedzielnicepracow-
nikówcywilnejadministracjipaństwowejwmiastachindyjskichiichodpowiednikina
kolonialnychobszarachTrzeciegoŚwiata,zaliczenieichdo„miast”raczejnapodstawie
szczególnegocharakteruniżrozmiaruwydajesięrozsądne,zwłaszczawświetlecech,
które,przynajmniejodczasówrzymskich,stanowiąhistorycznywyznacznikurbanizmu.
Miejscatesąsymbolamiikatalizatoraminowegoporządkuwprowadzonegoinałożone-
gonatradycyjnewiejskieśrodowisko.
Wprzypadkuosadoradykalnieodmiennymcharakterzekulturowymlubfunkcjo-
nalnym,czyteżmającychobietefunkcje,stanowiącychantytezęwiejskiejmatrycy,
wktórejsąoddawnaosadzonelubgdziesięzagnieździły,kryteriumrozmiarustajesię
mniejistotnedostwierdzeniaichzasadniczomiejskiejnatury.Zkoleiwprzypadku,
kiedyrodzącesięmiastawyrastajązosadzagnieżdżonychwokolicywiejskiej,stająsię
centramiusługowymiiselektywnie„kolonizują”wioski,ichprzejściowy,mieszany
charakterznajdujeodbiciewdużejproporcjipracownikówrolnychzatrudnionych
wróżnegorodzajuusługach.Odsetekpracownikówrolnychzatrudnionychwsektorze
usługowymwydajesięwłaściwąmiarą„miastowości”.Bezwzględnawielkośćliczby
