Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
2.Powstanieirozwójmiast
2.2.Powstanieirozwójmiast
2.2.Powstanieirozwójmiast
Miastabudowałczłowiekodtysięcylat.Wrozwojucywilizacjimiastoodegrałoiod-
grywabardzoważnąrolęwżyciuspołeczeństw,wsamejstrukturzeiewolucjiwspółcze-
snegoświata.Cywilizacjamiejskapowstałabardzodawno,jużodzaranialudzkościpoja-
wiałysięmiastaiwywierałydominującywpływnaprzestrzeń,którajeotaczała.
Badaniaarcheologicznedostarczająciąglenowychdowodówistnieniadużych
ibogatychmiastwstarożytnychcywilizacjach.Początkipowstawaniamiastbardzo
trudnojednoznacznieokreślićwczasie.Oichpojawieniusięwiemybądźzestarożyt-
nychdokumentówiźródeł,wktórychodnotowanofaktistnieniategolubinnegomia-
sta,bądźzbadańarcheologicznych,dziękiktórymustalonowiekdanejosady(miasta).
Zarównotepierwsze,jakitedrugieźródłacałyczasulegająrozszerzaniuipogłębiają
nasząwiedzęopoczątkachpowstaniamiastnanaszejplanecie.Gromadzeniesięludno-
ściwpewnychmiejscachbyłozjawiskiemnaturalnym.
Rozwójspołecznyjestponadtorozwojemmiast.H.Berndt(1978)dobitniepodkre-
śla,żeodnosisiętonietylkodospołeczeństwteraźniejszych,wysocezurbanizowa-
nych,leczdowszystkichspołeczeństw(HammB.,1998).
Rozpatrujączagadnienie,kiedypowstałypierwszemiastananaszejplanecie,nale-
żałobyodpowiedziećnapytanie,czymiastabudowałczłowiekodpoczątkówswoich
dziejów?Otóżmiastopojawiłosiędopierozchwiląopanowaniaprzezczłowiekaupra-
wyroślinużytkowych,umożliwiającmustałeosiedlaniesię,tj.ok.12tys.lattemu.
Wtedypowstałymiastaiwsiejakowzajemnieniezależneformyosadnictwa.Najczę-
ściej,jakzaznaczaH.Berndt(1978zaHammB.,1998),wyobrażamyjesobiejako
zbiórjednostekautonomicznychiautarkicznych,niepołączonychżadnymiwięzami.
Przeciwieństwojednakistniałoniemiędzymiastemawsią,leczmiędzyludnością
osiadłąakoczowniczą.Ludziezaczęliuprawiaćroślinyiczynićjegłównymźródłem
pożywienia,corozpoczęłowedługGordonaChilde’aurbanrevolution(1950)(za
HammB.,1998).
Stałeosiedlabyłyprzesłankąumożliwiającąprzekazywanietreścikulturowych
orazprzezwyciężaniekaprysówprzyrodyprzezstosowanienawodnienia,zagospodaro-
wywanieimagazynowaniezasobów.Powstająsystemyhierarchiczne,klasyspołeczne
izróżnicowanypodziałpracy(zarządzanie,obrona,budowaumocnień,kler,sztuka).
Osobyniezatrudnionewrolnictwiemusiałybyćutrzymywanezprodukcjirolniczej.
Skromnepoczątkowomożliwościmagazynowaniainiewielkiezdolnościtransportowe
ograniczałyrozmiaryosiedli(miast).Obokmiastpowstawałyjednocześnieosadywiej-
skie–rozwójnieodbywałsięwięcnaskutekprzekształcaniasięwsiwmiasta,lecz
byłytorównorzędne,aczkolwiekróżne,formyosiedli(BerndtH.,1978;zaHammB.,
1998:52).Wieleprzemawiazatym,abymiastarozpatrywaćnatymetapieprzede
wszystkimjakoośrodkikulturalneiobiektywojskowe,którychludnośćmusiałabyć
utrzymywanaprzezwieś(HammB.,1998).
Zbogatejliteraturywynika,żepierwszemiastapowstałynakontynencieazjatyc-
kim,naobszarzeMezopotamii,wdolinieIndusu(staroindyjskiemiastowpd.części
