Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
2.Powstanieirozwójmiast
NajważniejszywpowstawaniuikształtowaniusięmiastwEuropiejestokresodXI
doXIIIw.,kiedywmiejscustarychosadrzymskichpowstająmiasta,rozwijasięrze-
miosłoihandel,tworzącebazęgospodarcząichrozwoju.Podstawowąrolęodgrywały
miasta-państwaPółwyspuApenińskiego.KwitłhandelirzemiosłowWenecji(jedwab,
szkło,wytworzyłasięgrupapatrycjuszyidożów),wMediolanie(sukiennictwo),wGe-
nui,któraodnotowałanajwiększyrozkwitwXIII–XIVw.iwFlorencji(bankiifinan-
se).Powstawałylicznemiasta,wktórychzajmowanosięobróbkąmetali,włókiennic-
twem,handlemmiędzynarodowym.Szczególniekwitłymiastabelgijskie,nazywane
„wytwórniąEuropy”,takiejakBrugia,Gandawa(Gent,Gand),Liege,BrukselaiAn-
twerpia.SzybkorosłymiastawNiemczech(germańskie)–północne,włączonewpo-
średnictwowhandluzeSkandynawią,Rusią,AngliąiNiderlandamiimiastareńskie,
biorąceudziałwhandluzkrajamiMorzaŚródziemnego.Powstawałyirozwijałysię
miastależącenamiędzynarodowejtrasiepowiązańhandlowych:Lipsk–Wrocław–Kra-
ków–Lwów–Kijów.Powstawałyrównieżmiastapełniącefunkcjekulturalne–od
XII–XIIIw.zaczęłyfunkcjonowaćszkoływyższewWalencji,Bolonii,Oksfordzie,
Cambridge,Paryżu,PradzeiKrakowie.
RównieżwPolscewokresiefeudalnympowstałowielemiastnabaziegrodów
przedfeudalnychlubna„surowymkorzeniu”.Rzemiosłooddzieliłosięodzajęćnaroli
izaczęłoskupiaćsięwmieście.Rolnictwostopniowoprzestałobyćsamowystarczalne,
przechodzącdowytwarzaniadóbrtowarowychsłużącychdozaspokojeniapotrzeb
aprowizacyjnychmiastaidouzyskaniawyrobówrzemieślniczych.Zaczęłypowstawać
osiedlatypumiejskiego,składającesięzgroduipodgrodzia,wzajemniesprzężone,
tworzącejednącałośćorganiczną.Wprawdzieosiedlatakieznanebyłyjużzokresu
przedfeudalnego,jednakdopierowX–XIIIw.zamieszkującajeludność,któratrudniła
sięrzemiosłem,handlemiczęstopołowemryb,stworzyłazalążkimieszczaństwa.Nie-
któremiejscowości,podobniejaknazachodzieipołudniuEuropy,określanebyły
nazwąmiast,połaciniecivitasalbourbus(Gniezno,Poznań,Kraków,Płock,Kalisz,
Radom,Kruszwica,Wrocław,WłocławekwymienianesąwkronikachzX–XIIw.ja-
kocivitates).Później,ażebyostatecznieuporządkowaćstosunkigospodarczeiprawne
wmiastach,zaczętoprzeszczepiaćwzoryjużustalonenaZachodzie,inicjującakcję
znanąpodnazwąlokacjinaróżnychprawach–magdeburskim,średzkimlubflamandz-
kim,znanympodnazwąprawanyskiego(odNysyŚląskiej)itp.Rozwiniętywtymcza-
sieustrójsamorządowygminmiejskich,któregopierwowzorembyłymiastagreckie,
akontynuatoremmiastawłoskieorazmiastaflandryjskie,stanowiłwzórdlamiastloko-
wanychwPolsce.WwiekachodXIVdopierwszejpołowyXVIPolskaprzeżywała
największyrozwójurbanistyczny,aludnośćmiejskastanowiłaaż25%zaludnieniakra-
ju(było8miastdużych,tj.liczącychpowyżej10tys.mieszkańcówi100miastmałych
oliczbieludnościok.2000osóbkażde),cobyłojednymzwiększychwskaźników
urbanizacjiwEuropie.
WznacznejczęściEuropyzpoczątkiemXIVw.doXVw.rozdrobnieniefeudalne
wpłynęłonazahamowanierozwojuwielumiast.Jednakwpaństwach,gdziezacząłsię
procescentralizacji,nastąpiłszybkirozwójstolic.WeFrancjinp.władzakrólewskana
stolicęwybrałaParyż,którystałsięnajważniejszymmiastemEuropy.WXIVw.liczył
