Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
—rozgraniczeniemjegoterytoriumiobszarównależącychdoorganizmów
politycznychobcych.
ZdaniemP.Trousseta,aczkolwiekRzymianieużywaliwieluokreśleń
mogącychoznaczaćkrańceichwładztwa—byłyto:finis,terminus,limes,ripa
—pojęciegranicpaństwabyłowszakdlanichjednoznaczne
17
.Limesiripa
stanowiłygranicędefactowytyczonąsztucznymiumocnieniami—wała-
mi,bądźnaturalnymiprzeszkodami—pasempustyń,liniąrzek18.Zeswy-
micastra,castella,burgi,obozami,strażnicami,warowniamistanowiłyosłonę
rzymskiegoimperium.Przyjąćmożna,że—pozanaturalnymizaporami,jak
Atlantykipustynieafrykańskie—graniceCesarstwaRzymskiegonaprze-
łomieerustabilizowałysięwEuropiewzdłużbieguRenu,potemtakżenad
Dunajem,aposukcesieTrajanaażpoczasyAurelianakresdóbrrzymskich
stanowiławysuniętanapółnocDacjanalewymbrzegutejrzeki.Napół-
nocnymzachodzieposiadłościRzymuobjęłytakżewiększączęśćBrytanii.
Nanajbardziejzagrożonychodcinkachnadgranicznejstrefybroniłypaństwa
rzymskiegofortyfikacjelimesowe,naprzykładWałHadriana,limesgermań-
skiilimesretycki.WAzjizkoleigraniceCesarstwaopierałysięnawscho-
dzienasprzymierzonejzRzymemArmenii;dalej,naziemiachprzyległych
dowschodnichwybrzeżyMorzaŚródziemnego,limeschroniłprowincjeSy-
rięiArabię.Wysuniętyprzyczółekrzymskichwłościprzejściowostanowiła
częśćMezopotamii.WAfryceposiadłościrzymskieobejmowałyEgiptoraz
ziemiepółnocne—ażpoMauretanięTingitańską.Łączniewdobieszczyto-
wegorozwojuterytorialnegoImperiumRomanumzajmowałoobszarblisko
czterechmilionówkilometrówkwadratowych,zamkniętygranicami,których
długośćwynosiłaprawiedziewięćtysięcykilometrów19.
Znaczeniemetaforymiałyterminiimperii.Wmyślsloganówideologicz-
no-propagandowychobszarimperiumpopuliRomanitraktowanybywałjako
jednoznacznyzorbisterrarum,stanowiłzatemorbisRomanus,ponieważprze-
znaczeniemRzymubyłopodbicieświata,utworzenieimperiumnieograniczo-
negowczasieibezgranicwprzestrzeni,imperiumsinefine.Towyobrażenie
lubprzeświadczenie,awjegokonsekwencjirozumieniegranicjakonieokre-
ślonych,wtymszerszym,niematerialnymichznaczeniu,mocnozakorzeniły
sięwideologiiiwpropagandziecesarskiej,stymulującutwierdzaniewize-
runkuwładcyrzymskiegojakowładcyświata.Wpierwszejczęściprezento-
Wprowadzenie
17
T
ROUSSET
1993a,s.115—120.Por.L
AEDERICH
2001,s.129,przypis1;I
NGLEBERT
,G
ROS
,S
AU
-
RON2005,s.38—41.
18
Rozróżnienielimesiripa,np.T
AC
.,Agr.41,2:fl[…]neciamdelimiteimperiietripa,sedde
hibernislegionumetpossessionedubitatum”;HAH12,6:flPereatemporaetaliasfrequenter
inplurimislocis,inquibusbarbarinonfluminibussedlimitibusdividuntur,stipitibusmagnis
inmodummuralissaepisfunditusiactisatqueconexisbarbarosseparavit”.Znaczeniepojęcia
limeszob.ISAAC1988,s.125—147.Por.SCHWARTZ1970,s.233—238;PIGANIOL1973,s.132—133;
FORNI1987,s.272—294;MEYERSON1988,s.181—183;HANSON1989,s.55—63;WHITTAKER1993a,
s.371—372;THEBERT1995,s.221—235.
19Por.KOTULA2004,s.18.
37
