Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Imagomundi…
wanejpracyuwzględniamjednakżetenpierwszywymiargranicCesarstwa
Rzymskiego,niejakoichformatmaterialny.Ichoćstawianosłupygraniczne,
cippi,zwypisanyminanichformułamibrzmiącyminaprzykład:finesterrae,
finesterritorii,umieszczanemiędzyjednostkamipodziałuterytorialnegopo-
zostającymiwramachorganizmupaństwowego,oznaczająceichgranice
20
,
tonieodnaleziononaliniiprzebiegukontynentalnychgranicpaństwarzym-
skiegokamienigranicznych,wobecczegopowątpiewaćmożna,czytakie
istniały
21
.WszakImperiumRomanumniepotrzebowałożadnychoznaczo-
nychgranic.Wypadaprzyjąć,żegraniceflokreślone”ImperiumRomanum
wytyczałaliniazewnętrznaterenuprowincji,naobszarzeniązarysowanym
zawierałosięterytoriumpaństwarzymskiego
22
.Wzmocnijmytozałożenie
trafnymuzupełnieniemJerzegoWielowiejskiego,wmyślktóregooliniigra-
nicydecydujeflzasięgsuwerennejiniepodzielnejwładzyrzymskiej.Kryte-
riumniepodzielnościjestturównieżważnejakkryteriumsuwerenności”23.
Ziemiamipojejwewnętrznejstroniezawiadywałaadministracjarzymska.
Terozciągającesiępodrugiejjejstroniemogłypozostawaćworbiciepolity-
kirzymskiejipodlegaćhegemoniiRzymian.Kategorieziemformalnieadmi-
nistrowanychitychkontrolowanychmogłybyć—teoretycznie—wzboga-
conenowyminabytkamipochodzącymizalterorbislubaliusorbis24.
20Np.CIL06.2086=32380=ILS451.InformacjeianalizydotycząceMezjiDolnejzob.KO-
LENDO1976,s.45,51—66.
21Por.ISAAC1992,s.396—397.Wkontekścieświadomościograniczeńterytorialnychrzym-
skiegopanowaniazob.np.TAC.,ann.II61,2:fl[…]exinventumElephantinenacSyenen,clau-
straolimRomaniimperii,quodnuncrubrumadmarepatescit”;Tab.Siar.fr.I22—32,odecy-
zjiwzniesieniałuku,ianus,nawschodzieinadRenem.Por.POTTER1987,s.269—276;takżenp.
TAC.,ann.I11,3—4;IV4,2—3;TAC.,Agr.41,2;HDN.II11,5;APP.,hist.Rom.,prolog7,28;por.
POTTER1991,s.287—289.
22KORNEMANN1943,s.327.Zob.ocippus,któryoddzielałprowincjęOshroeneodziempod-
legającychAbgarowizEdessy(195r.):LOCASCIO2000,s.85;WHITTAKER2004,s.7.
23WIELOWIEJSKI1970,s.165.
24
Por.W
HITTAKER
1993a,s.371;I
DEM
1994,s.16—18;L
O
C
ASCIO
2000,s.83—85.Terminal-
ter(alius)orbiszostałużytywkontekściewyprawyCezaranaBrytanię,rozszerzaniapanowa-
niarzymskiegoimituprzekraczaniagranicświatazamieszkanego,np.VELL.II46,1:fl[…]alte-
rumpaeneimperionostroacsuoquaerensorbem”;FLOR.I45,16:fl[…]quasihicRomanisorbis
nonsufficeret,alterumcogitauit”;Paneg.Lat.VIII(5)11,2:flCaesar[…]aliumseorbemterra-
rumscripsitrepperisse,tantaemagnitudinisarbitratusutnoncircumfusaOceanosedcomple-
xaipsumOceanumuideretur”;por.ZECCHINI1987,s.253—259.Przyjmuję,żepojęciealterorbis
określawsensieprzenośnymto,conieprzynależydopaństwarzymskiego.Wstrefietej,co
ukazywałapropagandacesarska,znajdowałysięziemie,krainyipaństwazamieszkaneprzez
barbarzyńcówwrogichiflzłych”,aleteżzasiedloneprzezpozostającychwstosunkachdobro-
sąsiedzkichzRzymem,któregowyższośćuznali.Ztegowzględuposłużeniesiępojęciemalter
orbis,pozbawionymelementuwartościującegonegatywnie,wydajesięsłuszniejszeniżużycie
pojęciaBarbaria.Tobowiemnietylko—jakpoprzednie—wprowadzapodział,kiedyużywa-
nejestwsensieprzestrzennym,dotycząckrainiludówświatabarbarzyńskiego(np.CIC.,Phil.
XIII18;CIC.,nat.deor.II126;HAAS58,5;FEST.VIII2;AMM.XXXI4,9),alemaponadtozabar-
wienienegatywne.Wskazujestanpozostawaniawkrólestwieprymitywnychlubsłaboroz-
winiętychnormobyczajowychorazpotwierdzapierwotne,dzikie,okrutneinstynkty,atakże
38
moralnezło,któretkwićmogąwkażdymczłowiekuiskłaniaćgodożyciasprzecznegozhu-
