Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pierwszekarczmy
Karczmywiejskie
Pierwsiosadnicy,nieobjęcijeszczewładządomi-
nacyjną,kwestięalkoholuzałatwialiwewłasnym
zakresie.Mówiąckolokwialnie;wtakichnibytodo-
mowychpieleszach.Wrazzpostępującąspecjalizacją
gospodarstwwniektórychosadachwiejskichzapew-
neznajdowałysiędomostwa,gdziewarzonopiwo
lubsyconomiód.Chętnieschodzilisiętamsąsiedzi,
abypopijająctrunekwesołosięzabawić.Wokresie
słaborozwiniętejwymianypieniężnejprzybywający
tuniepłacilizatrunkigotówką,aniektórymipro-
duktamiswegogospodarstwa.Prawdopodobniejuż
wXwieku,wniektórychmiejscowościachzaczęły
powstawaćkarczmy,wktórychmożnabyłospożyć
posiłek,otrzymaćnoclegioporządzićkonie.Zapew-
nebyłototeżzajęcieuboczne,obokuprawyroli,ho-
dowli,czyrzemiosła.
JużwXwiekupowstająpierwszekarczmy,wźród-
łachokreślanezłacinyjakotaberny.Karczma-taberna
pełniłatakżeważnefunkcjepubliczne,urzędowali
wniejpoborcycłaimyta,odbywałysięsądy.Byłynie
tylkomiejscamizabawy,urzędówpublicznych,aletak-
żeważnymicentramikultury,ponieważGalAnonim
w1025roku,kiedytozmarłBolesławChrobry,odno-
tował,iżpojegośmiercinullusplausus,nulluscythare
sonusaudiebaturintabernis–czylianiklaskania,ani
dźwiękucytryniesłyszanowgospodach.ChociażGall
AnonimswojezapiskipoczyniłwXIIwieku,tozapew-
nedoskonaleorientowałsię,iżkarczmy,wktórychod-
bywałysięmuzykiitańce,prosperowałyjużznacznie
wcześniej.Dokładniejszeinformacje,któreznajdujemy
wmateriałachzXIIwieku,wskazująiżtabernyfunkcjo-
nowaływosadachtargowych,przyważniejszychszla-
kachkomunikacyjnych,przeprawachrzecznychitam,
gdziepobieranocłoimyto.Zyskizkarczm,zresztą
niemałe,należałydopanującego,którynajwięcejkasy
zbierałwmiastachportowychtakich,jakKołobrzegczy
Gdańsk.Cociekawe,tabernatoramibyliczęstoniewolni-
cy!!!Natomiastwolniludzieoddawalipanującemuda-
ninęwpostaciwosku,nabiału,arzadkowgotowiźnie.
Musielioniprowadzić,obokkarczm,albogospodarkę
pasieczną(bartnictwo),albohodowlębydła.
WXIIIwiekuzapiskiotabernachstająsięcorazczęst-
sze,ponieważkarczmywkraczajądozwykłychwsi.
Związanetobyłozpoprawiającasięsytuacjąmaterialną
ludnościchłopskiejirosnącymznaczeniemgospodarki
pieniężnejnawsi.AtaktenokresopisujeBohdanBara-
nowskiwPolskakarczma.Restauracja.Kawiarnia:Wży-
ciuwsikarczmapoczęłazyskiwaćnaznaczeniu.Schodzili
siędoniejmieszkańcynapogawędkiprzypiwielubmiodzie.
Karczmarzzajmowałsięrównieżhandlem,skupującniektóre
płodygospodarkirolnejlubhodowlanej,jednocześniesprze-
dającchłopompotrzebneimdrobnewyrobyrzemieślnicze.
Wniedzieleiświętawkarczmieodbywałysięzabawytanecz-
ne.Tamteżurzędowałsamorządwiejski,odbywałysięsądy,
miałymiejsceróżneuroczystościrodzinne.Otonp.statut
biskupakrakowskiegoJanaGrotaz1331r.uznawałmałżeń-
stwazawartewkarczmiezaniezgodnezprawem.Wskazy-
wałotowięc,żewkarczmachodbywałysięnietylkowesela,
ależetamrównieżzawieranoniekiedyśluby2.
Powolizmieniająsięjednakstosunkiwłasnościowe
nawsi,aregalepanującegoulegaznacznemurozdrob-
nieniu.RosnącywsiłęKościółotrzymującznacznedo-
braziemskiezostajeuwolnionyspodprawaksiążęcego.
Spodregalewymykasiętakżerycerstwo,którezostaje
obdarowanedożywotnio,apotemdziedzicznie,znacz-
nyminadziałamiziemi.Takwięcprawopropinacji
przechodzinafeudalnychposiadaczyziemskichiza-
czynająsiępierwszekłopoty.
Ciekawiewyglądałykarczmyplebańskie,którenaj-
częściejduchownywypuszczałwdzierżawęlubteż
osadzałwniejjegomościa,któryprowadziłinteresna
kościelnyrachunek.Bywałojednakitak,żesampleban
zajmowałsiękarczmarstwemipozdjęciukomży,zakła-
dałfartuchiszynkowałwkarczmie,sprzedająctrunki,
anawetobsługującgości.Oczywiście,niewzbudzało
toentuzjazmuzwierzchnichwładzkościelnych,które
natychmiastwydałyzakaz–szynkowaniawbudynku
karczmyplebańskiej,usługiwaniagościomanawetby-
waniawkarczmie.Tenostatnizakazgremialniezresztą
zlekceważonoipókicowidokksiędzawkarczmienie
budziłwnikimzgorszenia.
Ówczesnakarczma–taberna,noszącanasząpolską
ciepłąnazwęgościniec,tozwykleosobnybudynekpo-
czątkowonajczęściejdrewniany,wktórymszynkowa-
nomiodemipiwem.Opróczwyszynkuwkarczmie
sprzedawanochleb,mięsoaczasamiświadczonousłu-
5
