Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HalinaKaraś•WybraneokreśleniaSzwedówwPotopieHenrykaSienkiewicza
23
PończoszniknotowanyjestodL,aleniewpowyższymznaczeniu(4rzemieśl-
nikabokupiecodpończoch’),podobnieSWil(braktegoznaczenia,tylko4kupiec
handlującypończochami’i4robiącypończochy’),SW,opróczpowyższychzna-
czeń,poświadczawzn.34człowiekchodzącywpończochach’zcytatemzPoto-
pu,SJPDdaw.2b)4lekceważącoomężczyźniechodzącymwpończochach,
ubranympocudzoziemsku,ocudzoziemcu’,cytatzPotopu,wUSJPbrak.
Takżekożusznikoznaczałprzedewszystkimczłowieka,którywyrabiałzawo-
dowokożuchy,wyrazznanyjużwXVIwieku-por.SPXVI,wLbrak,notuje
SWil,SW,SJPD,dodziś-por.USJPzkwalifikatoremrzem.JedyniewSW
odnotowanodrugieznaczenie4człowiekubierającysięwkożuch’zilustrowane
cytatemzPotopu.
Wyrazbrodafianwtakiejwłaśniepostaciniezostałodnotowanywsłow-
nikach,tylkobrodofiasz(odXVIIwieku)lubbrodatiasz(chybaprzekręcone).
Słowobrodofiaszżart.4człowiekzdługąbrodą,brodacz’poświadczonezostało
wpamiętnikachPaska(por.ZbokudrugiBrodofiaszlecidomnie104v.;Skoczy
doowegobrodofiaszaaszoniuznagolezy95v.)itoonoprawdopodobniestało
sięźródłemSienkiewiczowskiegowyrazu.WSPXVIItylkohasłoodsyłaczowe,
wLbrak,SWilpoświadczabrodofjaszprzestarz.4mającydługąbrodę,brodacz’,
SWnotujejakowyrazyrzadkiebrodatjasz(cytatzPaska)ibrodofjasz,bez
przykładu,SJPDdaw.żart.4człowiekbrodaty,brodacz’,cytatzGomulickiego,
wUSJPbrak.
Przejrzystejestokreślenierybojady(1)zastosowanedoSzwedów.Wyraz
notujeL,SWil,SW,SJPDdaw.pogardl.4ten,ktojadaryby’,zilustrowanytym
samymcytatemznPotopu”,wUSJPbrak.
Interesującyjestwyrazszołdra4przezwiskoużywanewstosunkudoSzwe-
dów’:BezŻydasięztakimszołdrąnierozmówiszI374.Zapożyczenie(znm.
Schulter)znanebyłojużwokresiestaropolskim,odnotowanewSStp,SPXVI,
SPas(wpamiętnikachPaskawystępujewpostaciszałdra4dosł.szynka;prze-
zwiskoużywanewstosunkudoNiemców’:ASzałdratakiSynuzabiłesminie-
wolnikaagodzisiętoNiemiecsiętylkoSmieie.267r.).Poświadczaomawiany
germanizmL,SWil,SWm.in.4szynka’,4pogardliwie:Niemiec,Szwab’(cytaty
odXVIwieku),SJPDdaw.4łopatkawieprzowawędzonaalbosolona;szynka’,
takżeprzen.4pogardliwieoczłowieku:świnia’,cytatzW.Łozińskiego,wUSJP
brak.Jakwynikazprzytoczonychdefinicjisłownikowych,byłotowdawnej
polszczyźniepogardliweokreślenieNiemca,podobniejakipludrak.Możewięc
użycieichwstosunkudoSzwedówwskazujenaodczuwanepodobieństwoSzwe-
dówdoNiemców(czytopodobieństwoichjęzyka,ichwyznania,czymożetylko
postrzeganieijednych,idrugichjakowrogów).
