Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Język–historia–kultura
Tylkowdialogu,przedewszystkimwjęzykugminu(górali,pachołka),
aletakżebraciszlacheckiej,zwłaszczaZagłoby,pojawiająsiętakieokreśle-
niapejoratywneSzwedów,znanedodziś,jakpsiajucha(6razy)ipsubrat
(8razy),por.:
inniwygrażaliSzwedom.-Ahu!Aco?!Dobrzewamtak,psiajuchy!...ZPolakami
zachciałosięwamwojować?(ł)lepiejotoznowutejnocywycieczkęuczynić
itychpsiajuchównaciąć.II273;Widzieliśmy-mówiligórale-jakoonychczterech
rycerzyuderzyłonatychpsiajuchów,chcieliśmyimiśćwpomoc,alebaliśmysię
spłoszyćzawcześniepsubratówII441;Innioficerowiepoczęliwypytywaćjeszcze
pachołka,gdziedwór,gdziewieś,corobiąSzwedzi,tenzaśodrzekł:-Pilnują,
psiajuchy!III88łIpomyśleć,żewszystkotocipsiajuchowiemająwręku!-
Iłupiąokrutnie!-dodałZagłobaIII170;NiebyłopsubratomCzęstochowyoblegać.
II477;-Ciupagamipsubratów!-ozwałysięgłosynagórzeII439.
Wartozwrócićuwagęnaokreśleniepsiajucha,dziśjużprzestarzałe
jakowyzwisko,utrzymującesięnatomiastjakoprzekleństwo(por.USJPIpsia-
juchapot.4przekleństwo’,wykrzyknik;IIpsiajuchaprzestarz.4wyzwisko’,
rzecz.ż.a.m.).
BardzorzadkonatomiastpojawiająsięokreśleniaSzwedówzewzględuna
ichodmiennewyznaniechrześcijańskie,takiejak:heretycy(4razy),heretycki
(3razy)czyarchaicznedziś:lutry/lutrzy,luterski(3razy),zastąpioneprzezich
nowszewariantysłowotwórcze:luteranin,luterański(wUSJPtylkoformynow-
sze,wSJPDformyluter,Mlmn.lutrya.lutrzyuznanozaprzestarzałe),por.np.:
ATy,PanienkoNajświętsza,przezheretykówwtejojczyźnieinsultowana,wstaw
sięzamnądoSynaswego,II42;Niewstąpinogaheretykawteświętemury,nie
będzieluterskianikalwińskizabobongusełswychodprawowałwtymprzybytku
czciiwiary.II204;Naduszyzasiębyłspokojnyisumienienicmuniewyrzucało,
bobyłatokrewniepolskaiwdodatkuheretycka.III360;Podrodze,cobędęmógł
heretyckiejkrwinachwałębożąrozlać,tojeszczerozleję.III407;-Alerybdla
tylugębniestarczy-odrzekłZagłoba-zresztąlutrzynielubiąpostnegojadła.
NiedawnomielicałąPolskę,terazmajątenklin.III119.
Wpowieściheretykiwyrażeniazprzymiotnikiemheretyckiwystępują44razy,
lutry/lutrzy,luterski-18razy.ZdecydowanieczęściejjednakniżdoSzwedów
odnosząsięonedopolskichprotestantów.
Wartozasygnalizowaćtakże,jaknazywanyjestkrólszwedzki,gdyżspo-
śródSzwedówjegoSienkiewiczwyodrębnianajczęściej.Zazwyczajokreślago
