Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
orazjegoopowieści.Temudośćpowszechnemuodczuciuniższości
wobec»Zachodu«przeciwstawiasięwobrębietegosamegoparadyg-
matumesjanistycznadumawpostacinarracjionaszychwyjątkowych
cierpieniachizasługach,onaszejwielkościiwyższościnad»niemoral-
nym«Zachodem,onaszejmisjinaWschodzie.Takaopowieśćjestza-
mkniętymkołemniższościiwyższości,któreprzeradzasięwnarodową
figurętotalnejniemożnościiwiecznejszarpaninymiędzy»europejskim
pozorem«(którymożewcaleniejestpozorem)a»polskąprawdą«(którą
podejrzewasięoto,żeniejestabsolutem)”(Janion2007:11-12).
PodobniedużowcześniejpisałjużprzecieżWitoldGombrowicz:
D(…)Miłoszchce,abyinteligencjapolskadogoniłaZachód.Jesttu
wyrazicielempowojennegopolskiegozrywuwkierunku»europejskości«
i»nowoczesności«.Aja,szlachcic-hreczkosiejpanieświętystarejdaty,
wyciągamrękęipowiadam:-Zwolna!Nietędydroga!Podiabławam
to?Popierwszeniedogonicie,gdyżformymyśleniaijegostylpowoli
tylkosięwykształcają.Podrugie,niewarto,boztymwięcejzawracania
głowyniżczegoinnego.Potrzecie,byłobydobrze,gdybyściewzięli
poduwagę,conastępujące:dziśatutysąpowaszejstronie,wasze
powolizaczynabyćnawierzchu;tocodotychczasbyłowaszymwsty-
dem,możebyćwprowadzonewEuropie,jakopunktwyjściowyzba-
wiennejrewizji”(Gombrowicz1986c:59-60).Adresatamisłównaszego
mistrzasązcałąpewnościązarównoPolacy,jakiArgentyńczycy,gdyż
właśniezBuenosAirespisarz,rozdartymiędzytymidwomakrajami,
wzywał:DNietraćciedrogiegoczasunapościgzEuropą-nigdyjejnie
dogonicie.NiepróbujciestaćsiępolskimiMattise)ami-zbrakówwa-
szychnieurodzisięBraque.Uderzcieraczejwsztukęeuropejską,bądź-
cietymi,którzydemaskują;zamiastpodciągaćsiędocudzejdojrzało-
ści,spróbujcieraczejujawnićniedojrzałośćEuropy.Postarajciesię
zorganizowaćwaszeprawdziweodczuwanie,abyuzyskałobytobiek-
tywnywświecie,znajdźcieteorięzgodnązwasząpraktyką,stwórzcie
obrazświata,człowieka,kultury,którybybyłzgodnyzwami-gdyten
obraznamalujecienietrudnowambędziemalowaćinne”(Gombrowicz
1986a:44-45).
Poupadkukomunizmu,którynotabeneniejestutożsamianywświe-
ciezwyboramiparlamentarnymi4czerwca1989rokuwPolsce,aleze
zburzeniemmuruberlińskiego,conastąpiłokilkamiesięcypóźniej-za-
cząłsięnasztrudnypowrótdoEuropy.Jednakżeretorykapowrotu
PolskidoEuropydomnienieprzemawia.Urodziłemsiętutajituwy-
chowałem.Nigdyjejprzed1989rokiemnieopuściłem.Nierozumiem
czemuwięcmamwracać?Jeżelijuż,topróbowanomnieztejEuropy
wypchnąćiTwardeJądroZachodujesttemutaksamowinnejakZwią-
zekRadziecki.Pamiętajmy,żeJózefStalinmiałpartnerów-Franklina
D.RooseveltaiWinstonaChurchilla-gdywJałciedzielonoświatna
