Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Europocentryzmikrytykapostkolonialna
nazywaDantyeuropocentrycznymeuropocentryzmem”.Wedługniego
takapostawaDprzyjmujewcałejrozciągłościnarzuconąnowoczesnemu
światuprzezEuropejczykówdefinicjęintelektualnejsiatkiodniesienia,
zamiastradykalnieotworzyćprzesłanianeprzezniąpytaniaepistemo-
logiczne”(Wallerstein2007:63).
Czyeuropocentryzmjestdouniknięcia?CliffordGeertzparafrazuje
biblijnesłowaDniechten,ktopiszewolnyodwyobrażeńswojegocza-
su,rzucipierwszykamień”(Geertz2000:75).Możnatopowiedzieć
jeszczebardziejdobitnie:Dniechten,ktoniejestetnocentrystą,rzuci
pierwszykamień”.JednocześniejednakGeertzkrytykujekoncepcję
Dkontrolowanegoetnocentryzmu”Lévi-Straussa,którytwierdzi,że
wiernośćwobecwłasnychzasadiwartościniejestprzecieżzgruntu
zła.Mytomy,onitooni-iniechtakpozostanie,zdajesięmówić
francuskiantropolog.DNiemożnośćporozumienia”możebyćwręcz
Dcennąwartością”,wkażdymrazieDniemawniejniczegooburzają-
cego”.Ludzkośćniemożecałkowicieuwolnićsięodetnocentryzmu,
anawetgdybydotegodoszło,prowadziłobytodoświata,Dwktórym
kultury,opanowanewzajemnąskłonnościąpragnęłybywyłączniewabić
jednadrugą;kiedywpowstałymzamieszaniukażdaznichstraciłaby
zarównourokdlainnych,jakiwłasneracjeistnienia”-stwierdzaLévi-
-Strauss(za:Geertz2003:92).Problemzetnocentryzmemniepolega
natym,żerobiznaszakładnikównaszychwłasnychzobowiązań.Zde-
finicjinaszezobowiązaniasąrówniemocne,jakbólgłowy.Kłopotzetno-
centryzmemtkwiwtym,żeutrudnianam(…)określeniewłasnej
relacjiwobecświata,zorientowaniesię,jakiegorodzajunietoperzami
naprawdęjesteśmy”(Geertz2003:98).
Chybarzeczywiściepokonaniewłasnegoetnocentryzmujestnie-
możliwe.Skrajnyrelatywizmkulturowyprowadzibowiemdokatastrofy
-naprzykładniemożnościpotępieniaHolocaustu.DlategoGeertz
wswoimsłynnymesejuDAnty-antyrelatywizm”nietyleopowiadasię
zarelatywizmemkulturowym,cowystępujeprzeciwkoobiektywistom,
opierającymswojąargumentacjęnaideiracjonalności(Geertz2003:
58-88).
Całapooświeceniowahumanistykamajednakdużodozrobienia.
Przedewszystkimmaogromnydługdospłaceniawobeckrajówpoza-
europejskich.CzynniebowiemuczestniczyłaonawprocesieDkoloni-
zacjiumysłów”.Chociażbyantropologia,którarodziłasięjakonarzę-
dzieeuropejskiegokolonializmuiimperializmu.Oddłuższegojednak
czasuprzechodzionaprocesintensywnegosamobiczowaniazagrzech
pierworodny,jakinaniejciąży,jednocześniedokonującautodekoloni-
zacji(Kołodziejczyk2003:187-189;Hastrup2008:13;Wolf2009:
15-23).Podobniehistoriastarasięszukaćwyjściazpułapkieuropo-
centryzmu(np.poprzezmikrohistorie-zob.Domańska2005;2006).
