Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
AgnieszkaSzczaus
wartościowanedodatnio.Jednakdodatniewartościowaniełacinywprzeszłości
byłościślepowiązaneztym,żełacinabyłajęzykiemelit15.Znajomośćłacinybyła
bardzoograniczona-posługiwalisięniąludzieKościoła,kancelariikrólewskich
iksiążęcychorazludzienauki(częstobyłytotesameosoby).Tylkoniewielkiod-
setekosóbświeckichwśredniowieczuznałjęzykłaciński.Naukategojęzyka(jak
iwogólemożliwośćkształcenia)byłaograniczona,zarezerwowanadlawąskiej
grupyosób.Łacinaobsługiwałaściśleokreślone,prestiżowesferyżycia,takiejak:
religia,nauka,dyplomacjaisferaurzędowa.
AngielskizkoleiwXXiXXIwiekujestjęzykiemegalitarnym,nauczanym
wszkołach,upowszechnianymdziękimediommasowym.Traktowanyjestuty-
litarnie,instrumentalniejakojęzyk,którymazapewnićmożliwośćkontaktuwe
wszelkichdziedzinachżycia:wnauce,aleteżtechnice,handlu,turystyce,kulturze
popularnej,codziennejkomunikacji.Utylitarnycharakterjęzykazaś(mimojego
wartościowaniadodatniego)stoiwpewnejsprzecznościzjegoprestiżem.
Zatemoilewśredniowieczu(aletakżepóźniej-wXVI,XVII,anawetXVIII
wieku)znajomośćłacinybyłajednymzwyznacznikówprestiżu,czynnikiemwy-
różniającym,nobilitującymosoby,któreniąwładały,charakteryzującymczłowie-
ka,sygnalizującymposiadaneprzezniegowykształcenie,mówiącymoprzynależ-
nościstanowejposzczególnychosób(wśredniowieczudoduchowieństwa,odXVI
wiekutakżedostanuszlacheckiego)orazichprzynależnościdogrupyzawodowej
(pracownicykancelarii,uniwersytetów),otylewspółcześniejęzykangielskiniema
statusujęzykawyróżniającego,dziękinauczaniuszkolnemuwtejchwilijestjuż
powszechnieznany,awnajbliższychlatachtaznajomośćbędziejeszczeszersza.
Znajomośćangielskiegotraktujesiędziśjakonormę(aniecechęwyróżniającąin
plus),natomiastbrakznajomościtegojęzyka,np.wkręgupolityków,uznawany
jestzadyskredytujący16.Zatemłacinęmożnatraktowaćjakojęzykelitarny,angiel-
skizaśjakojęzykegalitarny,powszechnie(choćciąglewróżnymstopniu)znany.
Elitarnycharakterłacinyiegalitarnycharakterjęzykaangielskiegomateżdal-
szekonsekwencje:dopolszczyzny,aleteżinnychjęzykównarodowych,wchodziły
iwchodzązapożyczeniazobujęzyków.Jednakzapożyczeniałacińskiemająwy-
raźnieerudycyjnycharakter:sątoprzedewszystkimterminynaukoweiurzędo-
weorazsłownictwoksiążkowe.Takicharakterzapożyczeńłacińskichutrzymuje
sięwhistoriiprzezcałyokresoddziaływańłacinynapolszczyznę.Naprzykład
badaniaElżbietySkorupskiej-Raczyńskiejnadprogresywnymizapożyczenia-
miłacińskimiwpolszczyźnieXIXwieku17pokazały,żespośród2965nowych
15Por.A.W
.Mikołajczak,Łacina…;F.Waquet,Łacina-wyznacznikstatususpołecznego,tłum.
D.Oleszczak,[w:]Łacinajakojęzykelit,red.J.Axer,Warszawa2004,s.449-460.
16Wystarczywspomniećostatniemedialnedyskusjenatematznajomościangielskiegonp.przez
DonaldaTuskaczyEwęKopacz.
17E.Skorupska-Raczyńska,ProgresywnezapożyczeniapochodzeniałacińskiegowpolszczyźnieXIX
wieku,GorzówWlkp.,b.r.w.,s.175-177.
