Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wnimziarnoprawdy.Wtradycjifilozofiifrancuskiejmożemyprzecieżodnaleźć
„maniakasystemu”–jaknazywanotwórcępozytywizmuAugustaComte,a;może-
myteżstwierdzić,żeczęstonajwiększymifilozofamifrancuskimibylipoprostu
wybitniuczeni–odKartezjusza,poprzezoświeceniowychlekarzy,geografów,
astronomów,dziewiętnastowiecznychhistoryków,biologów,psychologówisocjo-
logówpowspółczesnychjęzykoznawców,semiologówistrukturalistów.Ajednak
niechęćdo„niemieckich”abstrakcyjnychspekulacjiprzenikniętychpragnieniem
dosięgnięciaabsolutu,opórwobecpłaskiego,pragmatycznego„merkantylizmu”,
mającegocechowaćkulturęangielską,orazupodobanieuczonychifilozofówfran-
cuskichdomyśleniaanalitycznego,zwróconegokuindywidualnemukonkretowi,
wrażliwegonakwestiemoralneiegzystencjalne,sprawiały,żetradycjęfilozofii
francuskiejijejpóźniejszekształtyprzenikałmimowszystkopewienszczególny
styl,pozwalającytraktowaćjąjakopewnąwzględnieodrębnąodinnych,cało-
ściowąformacjękulturową.
Owąswoistośćtradycjafilozofiifrancuskiejdziedziczy„genetycznie”przede
wszystkimposwoichtrzech„ojcachzałożycielach”:Montaigne,u,Pascalu
iKartezjuszu
1
.Dwajpierwsi–conieznosiróżnicmiędzynimiinawetwielce
niechętnegostosunkuPascaladoMontaigne,a–wpoilijejzamiłowaniedo„spraw
ludzkich”,doprzyglądaniasięczłowiekowiwróżnychsytuacjachżyciowychido
zaglądaniawgłębinyjegoduszy.Wpoilijejsceptycznydystanswobecwszelkich
dogmatówiprzekonanieodramatyzmieludzkiejegzystencji,rozdartejmiędzy
rozkoszami„sztukiżycia”atrwogąwobecnieskończonościkosmosuzjednejinie-
skończonościBogazdrugiejstrony.Toonizaszczepilinadługiewiekiwfilozofii
francuskiejtendencjędomyśleniawkategoriachspecyficznejdialektykipara-
doksuidoprzyznawaniakonkretnymsytuacjomegzystencjalnymfilozoficznego
priorytetuwstosunkudoprzeteoretyzowanych,systematycznychujęć.
JeślichodzioKartezjusza,tojakprzystałona„ojcafilozofiinowożytnej”,miałon
wpływnajwiększynapóźniejszykształtcałejfrancuskiejtradycji.Wpływtenwyrażał
sięwsplocietrzechkartezjańskichideikierunkowych:ideimetody,ideicogitoiidei
nieograniczonościwoli(wolności).Tapierwszaidea,ideawypracowanianiezawod-
nejmetodydocieraniawnauce(filozofii)doniepowątpiewalnychprawd,wprowa-
dzaładofilozofiiideałmathesisuniversalis,zmatematyzowanejteoriiwszystkiego,
gwarantującejprzeniknięcieludzkimrozumemnajskrytszychtajemnicprzyrody,
któratymsamymstajesiępodatnananieograniczonąludzkąingerencjętech-
niczną.Ideatazaszczepiaławtradycjifrancuskiejpostawęracjonalistycznąikult
dlanauki,orazeliminowałatradycyjną,kosmologicznąiteologicznąmetafizykę.
Ideacogito,będącazasadniczymzwrotemwdotychczasowejfilozofii,
polegającymnaodnalezieniufundamentupewnościnaukowejwsamoświadomości
jednostkowegopodmiotumyślącego,zjednejstronynadawałafilozofiizabarwienie
1
IdętutropemwskazanymprzezBarbaręSkargę;por.B.Skarga,Wstęp,w:FilozofiafrancuskaXIX
wieku,wyborudokonałaorazwstępem,notamiikomentarzemopatrzyłaBarbaraSkarga,PWN,
Warszawa1978,s.5–29.
12
