Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
subiektywistyczne,psychologistyczneiepistemologiczne.Zdrugiejjednak
strony,poprzezniezbywalnedlaKartezjuszapowiązanietejideizwrodzonąideą
nieskończoności/doskonałościBoga,dostępnąrównieżwewnętrzumyślącego
podmiotu,ideata–araczejsplotowychdwóchidej,zktórychjedna,ideacogito,
fundowaładrugąwporządkupoznawczym,adruga,ideaBoga,ugruntowywała
jednostkowemyśleniewuniwersalnymbycie–proponowałapewnąnowąme-
tafizykę,metafizykęradykalnieantynaturalistyczną,metafizykęprzeżyciaegzy-
stencjalnegoidoświadczeniawewnętrznego.Wfilozofiifrancuskiejodbiłosięto
echemszczególniewXIX-wiecznymspirytualizmiemetafizycznym,któryBarbara
Skarga,zewzględunawystępującetaminspiracjeKantowskie,proponujeokreślać
jako„filozofięrefleksyjną”(szkołaMainedeBirana–doktórejjeszczepowrócę)
iwtzw.filozofiiświadomości,uprawianejzarównoprzezfilozofówonastawieniu
scjentystycznym(pozytywizmspirytualistycznyLeonaBrunschvicga),jakipóźniej
przezniektórychwczesnychfenomenologów(np.Jean-PaulaSartre,a).
Ideanieograniczonościludzkiejwoli(wobecograniczonościrozumu),wzięła
się,jakwiadomo,zKartezjuszowejpróbywytłumaczeniabłędów,wjakiewpada
ludzkirozumprzywydawaniusądów,mimożejedynymwystarczającymdlań
kryteriumjestjasnośćiwyraźnośćpojmowania;otóżtozowejdysproporcjiskoń-
czonegorozumuwobecnieskończonego(tzn.doskonaleprostegoiniepodzielne-
go)działaniawolibiorąsiębłędy–kiedywydajemysądyoczymś,doczegopcha
naswolnawola,aczegowpełninierozumiemy.Rozwiązanietowprowadziłodo
tradycjifrancuskiejmotywwoluntarystyczny,któryzagościłwniejnatrwałepod
postaciąideiwolnościistotowozwiązanejzespecyfikąbytuludzkiego,zdolnego
dospontanicznych,samorzutnychaktów,aleteżideizwiązanejzrodzącymisię
rewindykacjamispołecznymiipolitycznymi,obecnymiwtejtradycjiodczasów
Rousseauirewolucji,ażpodzieńdzisiejszy.Podsumowująctekrótkieuwagi
owkładzietrzech„ojcówzałożycieli”wspecyficznądlafrancuskiejfilozofiikon-
figuracjęideowąpowiedzmy,żewyrażasięonwcharakterystycznymdlacałego
nowożytnegookresujejrozwojusplocietendencjiracjonalistycznej,metodo-
logicznej,scjentystycznejztendencjąpsychologistyczno-idealistyczną,mającą
swójrewerswmetafizycedoświadczeniawewnętrznegoorazztendencjądo
promowaniafilozofiiwolności,przeobrażającejsięwewstępdopolitycznych
programówrewindykacjispołecznych–acałyówsplotprzenikapewnawspólnota
stylu,charakteryzującasięzamiłowaniemdokonkretu,paradoksuidoanalizy
egzystencjalnej.
Filozofiafrancuskiegooświecenia–jakwiadomo–rozwijaławielewątków
owejideowejkonfiguracji,choćtrudnojezebraćwjakiejśspójnejformule,bo
rozsadzałyjączęstoantynomicznedążenia.Składałysięnanią:krytycznyscep-
tycyzmizaufaniedonieograniczonychmożliwościpoznawczychczłowieka,wiara
wautonomięludzkiegorozumu,idącawparzezsensualizmemiempiryzmem,
antropocentryzmizarazemprzekonanieoładzie„natury”,atomizmspołecz-
nyimyśleniewkategoriachepokhistorycznych,zamiłowaniedokonkretu,ale
13
