Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
itendencjeskrajnieutopijne,przekonanieoprzyrodzonejczłowiekowiwolności,
aleiodwoływaniesiędouniwersalnegodeterminizmu,dążeniaemancypacyjne
isekularyzacyjne,aleiwiarawnieuchronnysamoczynnypostępitp.Odstrony
ideowejformacjatastanowiłamomentstartowynowoczesnościrozumianejnie
jakoepokahistoryczna,leczjakopewien„projekt”–któryjednakże,jakpokazali
HorkheimeriAdornowswojejDialektyceoświecenia(oczywiścienietylkowod-
niesieniudojegowersjifrancuskiej,alewskaliglobalnej)miałzaowocowaćnie
tylkoefektamiemancypacji,aleisprzecznąznimi,ukrytą,choćstrukturalnie
zrośniętąrepresjąmentalnąiinstytucjonalną.
ObrazfrancuskiejfilozofiiXIXwiekutoteżoczywiściewielobarwnamozaika,
wktórejszczegółyniemogęsiętuzagłębiać.Natleburzliwychprzemianpolitycznych
ispołecznych,rozwojunaukiiindustrializmukształtowałysięnurtyfilozoficznewy
-
rażającealboideałyliberalizmu,albotradycjonalizmu,alboutopijnegosocjalizmu;
nurtyalbouznającefilozofięzaobszarpouczeńmoralnych,albozametarefleksjęnad
postępaminaukpozytywnych,psychologii,biologii,socjologii;nurtykoncentrujące
sięnaautonomicznychwartościachosobyludzkiejalbonarozumnościczyniero-
zumnościludzkiejhistorii.Podręcznikihistoriifilozofiiwyliczajątutakiekierunki
jak:ideologia(tu:spadkobiercyCondillaca,zajmującysiętreściamiumysłuludzkiego
–„ideami”),tradycjonalizm,pozytywizm,neokrytycyzm(inspiracjaKantowska),filo-
zofiareligii,spirytualizmeklektyczny(empirystycznapsychologiaszkołyV
.Cousina)
ispirytualizmrefleksyjny(psychologia„czysta”szkołyMainedeBirana).Zewzględu
nanaszpunktdocelowy,jakimjestkształtfrancuskiejfenomenologii,szczególnie
interesującajestdlanasfilozofiaMainedeBirana,bo,jaksięokaże,zainspirowa-
łaonakluczowychdlanaszejproblematykifenomenologów(przedewszystkim
Maurice,aMerleau-Ponty,egoiMichelaHenry,ego–niezależnieodopozycjitego
drugiegowobectegopierwszego).MainedeBiran,kierującsiękartezjańskąintencją,
poszukiwał„faktupierwotnego”jakoźródłapewnościistnieniawłasnego,jakiświa-
tazewnętrznego,wdoświadczeniuwewnętrznym.Wdoświadczeniuwłaśnie,anie
wlogicznejdedukcjinamodłęKanta(któregowtedyzaczętoweFrancjiczytać),ani
nawetniewKartezjuszowejprocedurzedochodzeniadocogito,którejBiranzarzucał
brakbezpośredniościcharakteryzującejdoznawanie;braktenwynikałzzastosowania
ukrytejformułysylogizmu.Wdoświadczeniuwewnętrznym–jakanalizowałMaine
deBiranwstyluodmiennymodeklektycznejszkołyCousina,opierającejsięnaem-
pirystycznejintrospekcji–wakcierefleksji(rozumianejjednakjakobezpośrednie
doznaniewłasnegoistnienia)ujawniasięświadomośćwysiłkumięśniowego,będą-
cegoprzyczynąruchóworganicznychorazopór,najakitenwysiłeknatrafia.Opór
tenmożebyćwzględny,kiedyciałopoddajesięwysiłkowilubmożebyćbezwzględny,
niedopokonania.NatejpodstawieBiranodróżniaciałowłasne–konstytuującesię
bezpośrednictwajakiegokolwiekzewnętrznegopobudzenia–odciałobcych,ze-
wnętrznych,stawiającychczasemopórnieprzezwyciężalny(chociażiciałowłasne
wpewnychsytuacjach–np.analizyanatomicznej–stajesię„ciałemobiektywnym”).
Towprzeżyciuwysiłkupokonującegoopór–którytowysiłekokazujesiębyć„siłą
14
