Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
CzyniemożnośćzaakceptowaniapoglądówRzewuskiegooznaczajed-
nak,żemamyudawać,żekogośtakiegoniebyłownaszejhistorii?Zapo-
mniećopisarzuijegoniezwyklepoczytnychwswoimczasiedziełach,uznać
zaniebyłedyskusje,którerozpalałprowokacyjnymisądami?Takiepostępo-
waniebyłobynieuczciweinierozsądne.Nieuczciwe,ponieważświadomie
poddawałobyredukcjibogaty,pełensprzecznościświatideiiwartościdzie-
więtnastowiecznejkulturypolskiej,nierozsądnezaś,bopozbawiałobynas
interesującychlektur.ObokRzewuskiegoijegodziełniesposóbprzejśćobo-
jętnie.Wcalenietrzebasięznimzgadzać-wartościąsamąwsobieokazuje
siędyskusja,możliwośćrozmowynanajważniejszeiwciążaktualnetematy,
takiejaknarodowatożsamość,tradycjaimiejsceczłowiekawhistorii.Czy
fakt,żepotylulatachpisarztenwciążbudziskrajneemocje,niejestnajlep-
szązachętą,bysięgnąćdojegospuścizny?
Dzieła,któreHenrykRzewuskinapisałposukcesiePamiątek,wciążpozo-
stająwyzwaniemdlahistorykówmyślipolitycznejihistorykówliteratury.
DziękiwnikliwejbiografiipisarzaautorstwaAndrzejaŚlisza6irozpozna-
niomhistorykówidei:WojciechaKarpińskiego,MarcinaKrólaiBogdana
Szlachty7,zajmującychsiępolskimdziewiętnastowiecznymkonserwaty-
zmem,stosunkowodużowiemyopoglądachkontrowersyjnegomyśliciela
zCudnowa.Formułaflmyślizaprzecznej”,użytaprzezWojciechaKarpiń-
skiego,trafnieoddajeistotępostawyRzewuskiego-pisarzapodążającego
naprzekórprzyjętymipowszechnieakceptowanymwswejepocesądom,
bezkompromisowegokrytykawspółczesnościioryginalnegomyśliciela-
tradycjonalisty,którynadziejePolskiicałejeuropejskiejcywilizacjipatrzył
zperspektywyprzewidywanejnadciągającejkatastrofy.Wswychreflek-
sjachhistoriozoficznychRzewuskibyłskrajnympesymistą.HistorięPolski
postrzegałjakowynikdziałaniakarzącejrękiOpatrzności,którawymierzyła
sprawiedliwośćnarodowisprzeniewierzającemusięotrzymanejniegdyśod
Bogamisji;narodowi,którypróbowałwbrewwłasnejtradycjiireligiikształ-
towaćswątożsamośćwedługabstrakcyjnychprawrozumuinauki.Sławiona
powszechnieKonstytucja3majabyładlaniegosymbolemzdradynarodowej
tradycjiigestemwypowiedzeniaposłuszeństwaBogu,któryuzaraniadzie-
jówobdarzyłPolakówinnąflkonstytucją”,wcielonąwszlacheckieobyczaje,
tradycjeiustrójprawny.Cojednakszczególnieistotne,nakwestięutratynie-
podległościprzezPolskęRzewuskipatrzyłprzezpryzmatkatastrofycałejeu-
ropejskiejcywilizacji,któraodpunktukrytycznego-rewolucjifrancuskiej-
konsekwentniezmierzakunieuchronnejzagładzie.Terozpoznaniaźródeł
kryzysudoprowadziłypisarzadowniosku,żewszelkaaktywnośćpolitycz-
nawinnasprowadzaćsiędoposzukiwaniawchaosiewspółczesnejflepoki
6A.Ślisz,HenrykRzewuski.Życieipoglądy,Warszawa1986.
7W.Karpiński,PolskaaRosja.Zdziejówsłowiańskiegosporu,Warszawa1994;M.Król,Kon-
serwatyścianiepodległość.StudianadpolskąmyśląkonserwatywnąXIXwieku,Warszawa1985,
s.51-70;orazB.Szlachta,Konserwatyzm.Zdziejówtradycjimyśleniaopolityce,Kraków-Warsza-
wa1998,s.183-185.
