Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
15
wybitniejszegoreprezentantaszlacheckiegorepublikanizmu9,Josephade
Maistre’a-sabaudzkiegomyśliciela,któregopisanewPetersburgudzieła
uformowałykanonkontrrewolucyjnejmyślieuropejskiej10,iAdamaMickie-
wicza,wktórymautorPamiątekujrzałgenialnegopoetęicharyzmatycznego
myśliciela-wieszczapotrafiącegorozpoznaćkierunekrozwojuludzkości.
DługwdzięcznościRzewuskiegowobecMickiewiczabyłtymwiększy,że-
jakgłosilegenda-topoetapchnąłhrabiegokuliteraturzeisłynnymzda-
niem:flPisz,jakmówisz”,uczyniłzeńpisarza11.
MyślpolitycznąRzewuskiegotrzebawięcsytuowaćniewjednym,choć-
bynajszerszym,nurciedziewiętnastowiecznejtradycji,aleraczejnaprzecię-
ciunajważniejszychprądówepoki:tradycjonalizmu,konserwatyzmuiro-
mantyzmu.Nawszystkiezaśobrazoburcze,niemożliwedozaakceptowania
zpatriotycznegopunktuwidzenia,serwilistycznedeklaracjehrabiego-lite-
ratanależypatrzeć,uwzględniającmotywacjędziałań,którezdałysięcelo-
wetemuhistoriozoficznemupesymiścieizapatrzonemuwideałprzeszłości
myślicielowiwpodejmowanychpróbachratowaniatego,copozostałodo
uratowaniazwielkiegodziedzictwaszlacheckiejRzeczypospolitej.Cena,
którąprzyszłopisarzowizapłacićzakonsekwencjęiwiernośćswympoglą-
dom,okazałasiębardzowysoka-byłaniąosobistaniesławaiciągłyspórze
współczesnymi.
HenrykRzewuski-mistrzintelektualnejprowokacjiniepróbowałzjed-
nywaćsobieczytelników.Drażnił,obrażałiszargałświętości.Nazarzuty
współczesnychodpowiadałcierpkimbonmotem,jakwanegdocieprzekaza-
nejprzezredaktorówkrakowskiegoflCzasu”:
ByłotopodobnonaWołyniu.Przyobiedzie,naktórymsięp.Henrykznajdował,
powstałasprzeczkamiędzynimainnymwspółbiesiadnikiemcodopewnychzdań
politycznych,którychautorSoplicybronił.Przeciwnikwidaćprzyciśniętyargumen-
tamiismaganydowcipem,niemająccoodpowiedzieć,ukryłsiępodzmyślonąpokorę
irzekł:wolębymidowiedzionogłupstwa,niżzdrady!
Coktolubi-wręczodparłRzewuski-japrzyznamsięwolębyćniedowiedzionym
zdrajcą,niżdowiedzionymgłupcem12.
bądźgorzkąripostą:
Powiekto,jakieżmaszprawobyćbocianem,bynaszświatczyścić.Siebiepilnuj,anie
nas,todociebienienależy.Obardzoprzepraszamijamieszkamwwaszymdomu,
9W.Bernacki,Wstęp,w:A.W.Rzewuski,Oformierządurepublikańskiego,Kraków2008,
s.VII.
10J.Szacki,Kontrrewolucyjneparadoksy.WizjeświatafrancuskichantagonistówWielkiejRewolu-
cji1789-1815,Warszawa1965;J.Trybusiewicz,DeMaistre,Warszawa1968;A.Wielomski,Od
grzechudoapokatastasis.HistoriozofiaJosephadeMaistre’a,Lublin1999.
11W.Baworowski,JakpowstałypamiętnikiSewerynaSoplicy?,flCzas”1866,nr67.
12flCzas”1866,nr138.
