Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ELŻBIETAWOŁODŹKO
UniwersytetWarmińsko-MazurskiwOlsztynie
ORCID0002-4519-2830
Autonomiawdyskursieposthumanistycznymaidee
akademickiejpedagogikikrytycznejiemancypacyjnej
„Jednymzgłównychmoralnychzobowiązańdlakażdegopodmiotu
jestpoznaniesiebie,wypowiedzenieprawdyosobie,ukonstytuowanie
siebiejakopodmiotuwiedzy,zarównodlainnychludzi,jakidlasiebie”
(Foucault,2007).
Krytykahumanistycznejwizjipodmiotu
Upodstawhumanistycznegorozumieniaedukacjiijejuczestnikależyindywidu-
alistyczne,liberalnerozumieniepodmiotuidoświadczanejprzezniegoautonomii.
Zostałoonojednakpoddanekrytyceprzezwieluwspółczesnychmyślicieli(Reindal,
1999),poczynającodSørenaKierkegaarda,FryderykaNietzschegoprzezfrancuskich
egzystencjalistówitransgresjonistówpoinspirującegokrytykępodmiotowościspod
znakunowejpsychoanalizyipostfeminizmuZygmuntaFreuda,atakżedokonujące-
go„krytykikartezjańskiegopodmiotujakopodstawyzachodniejnauki”MartinaHei-
deggera(Kruszelnicki,2008,s.17).Wtennurtkrytykioświeceniowegopodmiotu
jako„antropologicznegoolbrzyma”włączasięteżfilozofiadrugiejpołowyXXwieku,
porzucająca-wobecdramatudwóchświatowychwojen-ideetradycyjnegohuma-
nizmui„doprowadzającadozupełnegoniemal-jakmogłobysięzdawać-rozpusz-
czeniaautonomiipodmiotu”(Kruszelnicki,2008,s.17).Współczesnyczłowiekstaje
się„częściąadministracyjnejmachinynowoczesnegospołeczeństwa,podporządko-
wanąideiefektywnegodziałania”(Męczkowska,2006,s.120),tracącwtensposób
możliwośćautonomicznegookreślaniaswoichcelówiwartości.Zamiastpanemstaje
sięniewolnikiemcywilizacyjnegopostępu,żyjącymiluzjądoświadczaniawolności
faktyczniemuodbieranejprzezwchłaniającyjednostkę„system”,poddającyjegooso-
bowąświadomośćpraktykomideologizacji.Wichwynikuprzeświadczonyowłasnej
autonomiipodmiotrealizujezewnętrznewobecsiebieinteresy,tracączdolnośćdode-
maskowaniapraktykmanipulacjiinarzucanychideologii,dobrowolnieprzyswajając
heteronomię(Marcuse,za:Męczkowska,2006,s.125),ulegajączniewoleniumediów,
