Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.Rodzinajakośrodowiskorozwojudziecizniepełnosprawnościami
rozwoju(Sameroff1975,1994,2010).Autorzakwestionowałmodellinearny,
przyczynowo-skutkowy,zgodniezktórymokreślonecechydzieckalub
cechyśrodowiskajegożyciapozwalająprzewidywaćprzyszłezmianyroz-
wojowe.Stwierdził,żedziecioidentycznychcechach,doświadczająceta-
kichsamychoddziaływań,wpóźniejszychokresachrozwojuróżniąsię
międzysobąorazżedotegosamegoskutkurozwojowegoprowadząróżne
drogi.Zatem,modellinearnyjestnieprzydatnyinależyzastąpićgomode-
lemtransakcyjnym,którytraktujerozwójjakorezultatzachodzących
wczasiewzajemnych,kołowychwymianmiędzycechamidzieckaaczyn-
nikamirodzicielskimi.Dzieckowpływanapartnerówwtensposób,że
swymizachowaniamiskłaniaichdookreślonychreakcjizwrotnych,które
zkoleipowodująokreślonezmianywzachowaniudziecka,które,zwrotnie,
powodująkolejnemodyfikacjewzachowaniachpartnerówitd.Dokażdej
interakcjidzieckoirodzicwprowadzająsweindywidualnewłaściwości.
Podwpływeminterakcjidokonujesięzmianazarównowdziecku,jakiw
rodzicu,askutkitychzmiankumulująsię.Tymsamymefekty,któreob-
serwujemywpóźniejszymrozwoju,sąfunkcjąwieluwcześniejszychinter-
akcyjnychwpływów.
Rozwójniejestzatemwsposóbstatycznyzdeterminowanyprzezpewnewydarze-
nianiezależnieodskutków,doktórychprowadząonewokreślonymśrodowisku;to
procesdynamicznypolegającynawzajemniemodyfikującymwpływaniunasiebie
dzieckaiśrodowiskaspołecznego(Schaffer2006,s.444).
Transakcyjnymodelrozwojuwyjaśnia,wjakisposóbdwazbioryczyn-
nikówprzyczynowychłącząsięwjednolityproces,wktórymzachowania
obupartnerówsąodsiebiewzajemniezależneiwktórymobajpartnerzy
zmieniająsięwmiarę,jakpostępujemiędzynimicyklinterakcji(Tyszkowa
1993;Kaja2001).Modeltransakcyjnystanowiudanąpróbęwyjściapoza
mechanicznądwukierunkowość,ponieważkoncentrujesięnienadwóch
oddzielnychzbiorachoddziaływańprzyczynowych,alenadynamiceich
zazębianiasię.
Wparadygmaciespołeczno-interakcyjnymsytuujesięrównieżkoncep-
cjarozwojuAnnyBrzezińskiej(2000,2003b,2005a).Autorkaprzyjmujeza-
łożenie,żerozwójczłowiekamożedokonywaćsiętylkowśródinnychludzi
idziękinim.„Tooni,oprócznaszejwłasnejaktywności,sąkluczowymi
czynnikaminaszegorozwoju,sąbowiemnietylkoważnym,aleibez-
względniekoniecznymelementemotoczeniaodsamegopoczątkużycia”
(Brzezińska2005a,s.7).
Toinniludziewprowadzajądzieckowświatspołecznyiwświatobiek-
tówfizycznych.Początkowojesttomatkaiinninajbliżsi,apóźniejkolejne
osobyznaczące.Jednakdzieckoniepozostajewrolibiernegoodbiorcyod-
