Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BożenaWitosz:Centrum-prowincja,peryferie,marginesył
nikacjispołecznej–zarównowprzestrzenipublicznej,jakiprywatnej–nazwy
teopatrujesięnaogółodcieniemaksjologicznym,którypodlegadalekoidącym
fluktuacjom–zpozycjącentrumutożsamianejestto,coważne,wartościowe,
godnepropagowaniabądź,przeciwnie,lęgniesięwnimto,cozłe,szkodliwe,
copowinnobyćprzezwartościowemarginesyradykalniezmienione.Rozbudo-
wanailabilnawaloryzacjapojęciacentrumwynikastąd,że:fl[ś]niemusito
byćwyraźnecentrumgeograficzne.Jesttoraczejcentrumwartości,przekonań,
elit,autorytetu,ciągłości,tradycji,ideologii–awięcprzedewszystkimcentrum
kultury”(Babiński1997:55;por.teżShils1975).
Wrefleksjiteoretycznejprzyjmujesięnaogółtrzytypyrelacjinaliniicen-
trum–peryferie(Duszak2012:10):
–oddziaływaniecentrumnaperyferie;
–oddziaływanieperyferiinacentrum;
–oddziaływaniesymetryczne.
Oczywiście,przedstawionetypyrelacjitoteoretyczneidealizacje,ichak-
tualizowaniewpraktykachkomunikacyjnychnigdynieprzebiegawsposób
flczysty”ibezkonfliktowy2.Posłużmysięprzykładem.
Ilustracjąrelacjipierwszegotypumogąbyćwielokrotniejużopisywane
procesyglobalizacjiiefekty,jakiedominacjajęzykaangielskiegowywołuje
zarównowsystemieinnychjęzykówetnicznych(zapożyczenialeksykalne
iskładniowe,neologizmy),jakiwsferzekomunikacji(zjawiskobilingwizmu
czybikulturalizmu).Jednak,jakdowodzątegopotoczneobserwacjeżycia
społeczno-politycznego,doniesieniamedialne,atakżedokładniejszebadania
spodznakukrytycznejanalizydyskursu,wkulturach,którychjęzykiskazane
sąnaperyferyjność(wodczuciuichnosicielisąwięcmniejważneimniejwar-
tościowe,cozbiorowośćodbierajakoniesprawiedliwe,krzywdzące),rodząsię
postawystanowiąceprzeciwwagędlatakustanowionejnierównorzędności.
Ichkonsekwencjemogąmiećwydźwiękpozytywny.Wskazaćtumożnana
tedziałania,którezaRobertsonem(1995:24)określamymianemglokalizacji,
kładącenacisknastrategiedostosowaniakulturydominującej(materialnej
isymbolicznej)dowarunkówgospodarczych,społeczno-politycznych,atakże
dowartościwyznawanychprzezwspólnotylokalne.Aletoflprzeciąganieliny”
międzycentrumaperyferiamirodziteżzjawiskaniekorzystnewprzestrzeni
peryferii(np.nadmiernypuryzmjęzykowy)czywręczgroźne(mitologizowanie
15
podległychmetropolicielubkilkaklasztorówpodległychprowincjałowi;5.wstarożyt-
nymRzymie:terytoriumpodbiteprzezRzymian,rządzoneprzezprokonsulalubpro-
pretora.(htps://sjp.pl/prowincja[dostęp:17.10.2016]).
2Dowymienionychwtytulekategoriiniewłączyłampogranicza,gdyżono,oznacza-
jąc1.obszarwpobliżugranicydzielącejpewneprzestrzenie;2.okres,stanlubobszar,
wktórymgraniczązesobądwiekultury,epokiitp.(htps://sjp.pwn.pl/sjp/;2503270[dostęp:
18.10.2017]),nieobrosłotakwielomaznaczeniamiiocenami,jakwybranedorozważań.
