Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęcia:teatralność,performatywnośćiperformans
13
towłaściwośćtekstuprzeznaczonegodlateatru,właściwość,którąokreśla
sięjakokształtteatralnydramatu(→Dramat).
Współcześnieuważasięteatralność,czylizespółczynnikówswoisto-
ści,zahistorycznązmienną.Teatralnościprzeważnieposzukujesięwre-
lacjiwidz1aktor,którajestwszakżecharakterystycznadlawidowisk
różnegotypu.Teatrmiałbyrodzićsięwmomencieoddzieleniawidowiska
odwidowni(schEchNER1988:126)inzgodynailuzję”1towarunekukon-
stytuowaniasięteatrujakozjawiskaocharakterzeestetycznym(TARA‑
NiENko1972:142).Myślenieoteatrzejakospecyficznejdziedziniesztuki
widowiskowejwobrębieszerzejpojętegoświatawidowiskzaowocowało
teoriąpolskiegobadaczaZbigniewaRaszewskiego(→Teatrwświeciewi-
dowisk).
Badaczeperformansuartystycznego,popularnegoczyrozrywkowego
orazteoretycywidowiskwskazująnafakt,żeteatrtoprzedewszystkim
ustrukturowanedziałanie,kulturowapraktyka,spokrewnionadzięki
funkcjiperformacyjnej(aniereferencyjnej)zrozmaitymifenomenami,
takimijak:występyrecytatorów,monologistów,mimów,minstreli,żon-
glerów,pokazytańcanalinie,popisycyrkowe,błazenady,nżyweobrazy”,
npozy”,soloweizbiorowewystępytaneczne,wodewil,rewia,kabaret,ma-
sowewidowiskaplenerowe,festyny,inscenizacjebitewiwydarzeńhisto-
rycznych,performanseeksperymentalne,happeningi,działaniaplastycz-
ne.Funkcjaperformacyjnaprzejawiasięwnbezpośrednim,fizycznym
doświadczaniuzdarzenia”,któremożeprzeważaćnadkomunikowaniem
fikcjonalnejrzeczywistości.MarvinCarlsonpisze:nDopieropodwpływem
współczesnegozainteresowaniaperformansempowziętomyślotym,że
sztukęteatralnąmożnaumieścićwinnymkontekście1uznaćjąnieza
kuzynkęformliterackich,takichjakwierszczypowieść,tylkozaformę
performansu,takiegojakcyrk,pokazosobliwości,parada,anawetwalka
zapaśniczaczykongrespolityczny”(cARLsoN2007:138).
Dzisiaj,wświetlebadańiustaleńantropologiikulturyorazwzwiązku
znowymipraktykamikulturowymizpograniczażycia,teatruiinnychwi-
dowisk,zjawiskmedialnychiróżnorodnychperformansów,perspektywa
estetycznawydajesięnieadekwatnalubniewystarczającawbadaniach
nadteatrem.Wyodrębnianieteatrujakozjawiskawyłącznieestetyczne-
gozobszarukulturyartystycznej,podkreślaniejegoautonomiiispecyfi-
kiwydajesięzabiegiemzawężającymperspektywybadawcze(ŚwioNTEk
1999b;kosiński2006b).Teatrwyrastabowiemnagruncierozmaitych
praktykspołecznychikulturowychiwtakichkontekstachnależa-
łobygobadać.Podstawowedlateatruzjawiskogry,zawartewformule
njakgdyby”,oznaczającejjednoczesnerealizowaniedziałaniapraktycz-
negoisymbolicznego(np.odsyłającegodoświatafikcjonalnego),obejmuje
równieżtakiesferyzjawiskkulturowych,jaknoszeniespecjalnegostro-
