Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Cyceron,Katylinaiwróżby
25
WpierwszejpołowieIwiekup.n.e.nastąpiłkryzystradycyjnejreligii,
awśródelitintelektualnych,zauważalnestałysięoznakisceptycyzmu
3
.Część
współczesnychbadaczygłosipogląd,żewomawianymokresiereligiabyłaczę-
ściążyciapublicznegozdominowanegoprzezpolitykę,stądteżjejpodporząd-
kowaniecelompolitycznym
4
.Wszelkiezastosowanieelementówreligijnych
miałobyćjedynieśrodkiemmającymnaceluułatwienieodbiorutreścipoli-
tycznychszerokimrzeszomspołeczeństwa,którychświadomośćipoziominte-
lektualnyniebyłyprawdopodobniezbytwysokie.Wśródniższychwarstwspo-
łeczeństwanadaldominowałatradycyjnareligijnośćipobożność,costaranosię
wykorzystywaćdlacelówpolitycznych
5
.
Ostatniowliteraturzenaukowejpodkreślasię,żewpierwszejpołowieIwie-
kup.n.e.możnazauważyćwzrostzainteresowańsprawamireligijnymiorazpo-
jawianiesięnowychelementówzarównowideologiireligijnej,jakiwformach
organizacjikultów
6
.Niektórzybadaczezwracająrównieżuwagęnadziałania
państwazmierzającedowiększegozaangażowaniareligijnegoszerokichrzesz
plebsu,m.in.przezwprowadzanienowychformobrzędów
7
.
Wśródwieluaspektówreligijnychzwiązanychzżyciempolitycznymnie-
wątpliwienajważniejsząrolęodgrywaływróżby.Każdaoficjalnaczynnośćpu-
3
Por.H.D.Jocelyn:TheRomannobilityandthereligionoftheRepublicanState.nThe
JournalofReligiousHistory”196611967,4,s.891104;A.Momigliano:Thetheologi-
caleffortsoftheRomanupperclassesinthefirstcenturyB.C.nClassicalPhilology”1984,79,
s.1991211.
4
Zob.M.Beardetal.:ReligionsofRome.Vol.1.Cambridge1998,s.134in.:nAspart
ofRomanpubliclife,religionwas(andalwayshadbeen)apartofthepoliticalstrugglesanddi-
sagreementsinthecity”.Por.L.Morawiecki:PoliticalPropagandaintheCoinageoftheLate
RomanRepublic.Wrocław1Warszawa1Kraków1983,s.13:n[ś]theso-calledreligiouspro-
pagandaspreadatthedeclineoftheRomanRepublic,wasonlypartofthegeneralpoliticalpro-
paganda”.
5
PotwierdzajątosłowaCyceronaztraktatuDedivinatione(II,70):nRetineturautemetad
opinionemvulgietadmagnasutilitatesreipublicaemos,religio,disciplina,iusaugurum,collegii
auctoritas”.Por.J.Scheid:ReligionetpiétéàRome.Paris1985,s.17in.
6
J.A.North:ConservatismandchangeinRomanreligion.nPapersoftheBritishSchool
atRome”1974,44,s.1112;J.H.W.G.Liebeschuetz:ContinuityandChangeinRomanRe-
ligion.Oxford1979,s.2in.;M.Beard:Religion.In:M.Beard,M.Crawford:Romeinthe
LateRepublic.London1985,s.25in.;J.Scheid:LareligionromaineàlafindelaRépublique
etaudébutdel’Empire.In:DiespäteRömischeRepublik.LafindelaRépubliqueRomaine.Un
débatfranco-allemandd’histoireethistoriographie.Réd.H.Bruhns,J.-M.David,W.Nippel.
Rome1997,s.1271139.Wliteraturzepolskiej:M.Jaczynowska:Przemianyreligijnewokre-
sieschyłkurepublikirzymskiej.W:Światantyczny.Stosunkispołeczne,ideologiaipolityka,reli-
gia.StudiaofiarowaneIzieBieżuńskiej-Małowist.Red.B.Bravo,J.Kolendo,W.Lengauer.
Warszawa1988,s.2561287.
7
J.Scheid:Religionromaineetspiritualité.nArchivfürReligionsgeschichte”2003,5,H.1,
s.1981209;B.Linke:EmotionalitätundStatus:zurgesellschaftlichenFunktionvonsupplica-
tionesundlectisterniainderrömischenRepublik.In:DieemotionaleDimensionantikerReligiösi-
tät.Hrsg.A.Kneppe,D.Metzler.Münster2003,s.65186.
