Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DziejePolskipóŹnośredniowiecznej
Ryc.4.KościółFranciszkanówwKrakowie,widokodstrony
prezbiteriumrozbudowanegow1.połowieXVwieku.
wzasadzieurodzenie,chociażdługojeszcze
istniałamożliwośćwejściadoniegodrogą
małżeństwa,nobilitacjilubadopcjidoherbu.
Zewnętrznymwyróżnikiemtejprzynależności
byłoposiadanieherbuizawołania.[Herbyrycer-
skie]Herbyrozwinęłysię,poczynającodXIV
wieku,zindywidualnychznakówwłasnościo-
wych.Byłyrównieżadaptowanewedługwzorów
zagranicznychlubnadawaneprzezmonarchów.
Zawołaniebyłopatronimiczno-topograficzno-
-dewizowymhasłemrozpoznawczympomaga-
jącymczłonkomroduskrzyknąćsięwbitwie.
Obokrodówkrewniaczych,dziedziczącychherb
wliniiprostejpoprzodkach,istniałytzw.rody
heraldyczne,skupiająceniespokrewnionąze
sobą(zwykledrobną)szlachtę,używającąjedne-
goherbuizamieszkującązwarciejednoteryto-
rium.Szlachtapolskabyłaznacznieliczniejsza
niżwinnychkrajachEuropyZachodniej.Wyni-
kałotom.in.zkoniecznościwystawianialicznej
lekkiejkonnicy,niezbędnejdowalkizpodobnie
uzbrojonymiizorganizowanymisąsiadamize
Ryc.5.KościółDominikanówwKrakowie,2.połowaXIV-2.połowa
XVwieku(fasadaikruchtapochodzązXIXwieku).
wschodu.WPolscenieutrwaliłsięprawnypo-
działnaszlachtęwyższąiniższą,chociażwXIV
wiekustatusprawno-politycznykilkugrupry-
cerstwabyłjeszczewyraźniezróżnicowany.
Faktyczniewystępowałyogromneróżnicema-
jątkoweispołeczno-politycznewobrębieszlach-
ty.Najednymbiegunieskupialisięmożnipano-
wie,posiadaczezamków,miast,kilkudziesięciu
wsi.Toonidzierżylinajwyższeurzędydworskie
iziemskie,sięgalipodostojeństwaduchowne,
polityczniewpływaliwsposóbistotnynalosy
kraju.Piastowanieurzędówbyłozkoleinaj-
prostsządrogądopomnożeniamajątku.Ponie-
ważjednakrozdawnictwourzędówspoczywało
wrękukróla,widocznabyłanaogółrotacjaich
posiadaczy,gdyżmonarchaniebyłzaintere-
sowanywutrwalaniupozycjiposzczególnych
rodówwielkoszlacheckich.Stąddostrzegalne
awanseikarieryrodzindotychczasniewielezna-
czących-irównieszybkiezałamaniasięizanik
znaczeniatych,którzyuprzednioodgrywalirolę
wiodącą.Nadrugimbiegunieskupiałasięgrupa
tzw.włodyków,zajmującychpośredniąpozycję
16
