Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZygmuntStary
dotychczasowychprzywilejów.Wtakniesprzyjającychwarunkach,wplątanywsieć
intryg,podejrzeń,niedotrzymanychobietniciobcegozagrożenia,rozpoczynałswe
rządyZygmuntI.
Zygmuntowskiepaństwa
WXVIwieku,niezależnieodubytkówiprzybytkówterytorialnych,obszarpaństwa
polsko-litewskiegonigdyniewynosiłponiżej800tys.km2.Rozleglejszetylko,po
kształt
włączeniurzadkozaludnionychposiadłościanektowanegow1478rokuNowogrodu
terytorialny
iludność
Wielkiego,byłoWielkieKsięstwoMoskiewskie,wkrótcezaś,popodbojuSyrii
państwa
iEgiptu,równieżrozsiadłenatrzechkontynentachpaństwoottomańskie.Nieprze-
polsko-
-litewskiego
strzeńjednak,gubiącasięwnieustalonychdokładniepustaciachgranicznych,zwłaszcza
napołudniowymwschodzie,wstepachczarnomorskich,byłanajważniejsza.Ludność,
którąnaprogupanowaniaZygmuntaImożnabyostrożnieoszacowaćna
7mln,rozsiedlonabyłanierównomiernie,arozsiedlenietoodpowiadałonierównomier-
nemurozwojowiZygmuntowychkrain.
PodziałnaKoronęKrólestwaPolskiegoiWielkieKsięstwoLitewskiewprzybli-
żeniutylkooddawałróżnorodnośćlicznych,wciążsłabozrośniętychorganizmów
politycznych.TrzonKoronystanowiłyMałopolskawrazznależącymidoniejwoje-
podział
wództwamiruskim,bełskimipodolskim,orazWielkopolska,doktórejw2.połowie
administracyjny
Królestwa
XVwiekuprzyłączonoMazowszezachodnie,płockieirawskie.Trzywojewództwa
Polskiego
PrusKrólewskich,pomorskie,chełmińskieimalborskie,wrazzbiskupimksięstwem
ijegolenna
warmińskim,zazdrośniestrzegłyswejodrębnościpolitycznej.Odrębnymipaństew-
kami,połączonymizKoronątylkouniąpersonalną,byłyrównieżświeżopozyskane
przezJagiellonówksięstwaoświęcimskieizatorskie.Księstwosiewierskie,podobnie
jakWarmia,byłoodrębnympaństewkiemnależącymdobiskupstwakrakowskiego.
PiastowskieMazowszeczerskie,odniedawnarządzonezWarszawy,byłolennem
Korony.Lennebyłyrównież-aletylkoformalnie-PrusyZakonne.Lennetakżebyły
rządzoneprzezksiążątPomorzaZachodniegodwamałepowiaty:LęborkiBytów.
Wwypadkuczwartegolenna,hospodarstwamołdawskiego,nawetjegoformalna
zależność,przypieczętowanahołdemzłożonymKazimierzowiJagiellończykowiprzez
hospodaraStefanaWielkiegow1485roku,byławątpliwawobecrównoczesnejize
względunaukładsiłrealniejszejzależnościMołdawiiodPortyOttomańskiej,atakże
wobecpretensjiwęgierskich.
JeszczebardziejskomplikowanebyłystosunkiwWielkimKsięstwieLitewskim.
Ziemiekoronnebowiemniezaznałynigdyfeudalizmu-jeśliodrzucimyoczywiście
ustrój
jegoschematycznąpseudomarksistowskądefinicję-acałaludnośćwolnabyłatu
społeczny
Wielkiego
bezpośredniozależnaodmonarchy.Podobnybyłpoczątkowo,choćpowolniejszy,
Księstwa
rozwójLitwywłaściwejzjejdumnymibitnymrycerstwem,jednakżepodbójolbrzy-
Litewskiego
michobszarówRusiCzarnej,BiałejiKijowskiej,zukształtowanymistosunkamifeu-
dalnejzależności,spowodowałinaLitwiesamejwzrostfaktycznegoznaczeniawielkiej
magnateriiifaktycznegoodniejuzależnienialitewskiegorycerstwa.Natomiastpodlegli
Wilnuruscyksiążętadługojeszczezachowywalioficjalną,prawemusankcjonowaną
zwierzchnośćfeudalnąnadswymiruskimiwasalami-drobnymbojarstwem,które,
częściowotylkoprzyjętedoherbówkoronnych,niekiedynawetnienabyłopraw
13
