Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZygmuntStary
mowaniapanówlitewskichiboja-
rówruskichdopraw,przywilejów
iherbówrycerstwapolskiego,
zapoczątkowałarównieżproces
przyjmowaniaprzezWielkie
Księstwopolskichinstytucjiitwo-
rzeniasię,polskimwzorem,stanu
szlacheckiegonieuznającego
przewagimożnowładztwa.Jagiel-
Ryc.6.Gospodarstwo,drzeworytwZwierciadleMikołajaReja,lata1567-1568.
lonowiejakodziedziczniwładcy
Litwyniechętniewidzielirówna-
nieprawLitwinówzPolakami,
leczrównocześnie,choćbyze
względunaodśrodkowedążenia
ruskichfeudałówirywalizację
politycznązgroźnąMoskwą,
zainteresowanibylipolityczną
europeizacjąWielkiegoKsięstwa.
ToteżrozwójinstytucjistanowychnaLitwie-urzędówpaństwowych,sejmu,urzędów
wojewódzkichistarościńskich-szedłśladempodobnegorozwojuwKoronie.
Koronnaszlachtaoswojeprawawalczyłajużodpółtorabliskostuleciaichoć
walkataniebyłazakończona,toprzywilejkoszyckiLudwikaWęgierskiegorozbu-
proces
dziłprzecieżaspiracjewidocznewznanymporzekadleoszlachcicu,któryswemu
przekształ-
caniasię
królowiwinienjesttylkosłużbęwpospolitymruszeniu,dwagroszezłanuitytułna
średniowiecz-
pozwie.Budowęprawnejkonstrukcji,naktórejopieraćsiębędzieszlacheckademo-
negorycerstwa
wnowożytną
kracjaparlamentarna,zakończyłanarokprzedelekcjąZygmuntaradomskakonstytucja
szlachtę
Nihilnovi.Terazwalkamiałasiętoczyćowypełnienietejkonstrukcjikonkretnątreścią.
Byłatojednakkonstrukcjasłużącaprzedewszystkimstanowiszlacheckiemu,co
więcej,stantenwspółtworząca.WPolsceJagiełłowejtrudnobyłojeszczemówić
oszlachcie,wciążbyłotośredniowiecznerycerstwo,podobniejakwinnychkrajach
Europy.WXVwiekudokonałasięjednaknanaszymkontynencieewolucjaod
rycerstwadoszlachtynowożytnej.Przyczynątegobyłanietylkorewolucjawtechnice
wojennejiorganizacjiarmii,alerównieżrozwójgospodarczyipolityczny.Wzależ-
nościodtego,czygospodarcze,czypolityczneuwarunkowanianadawałykierunektej
ewolucji,rycerstwozmieniałosięalbowszlachtęziemiańską,jakwAnglii
iSzwecji,krajachparlamentaryzmu,albowarystokracjędworską,jakweFrancji,
wkrótcewzorcowymkrajuabsolutyzmumonarszego.
RozwójpolitycznyigospodarczyKoronypredestynowałniejakoprzemianęjej
rycerstwawszlachtęziemiańską.Rzeczywiście,znacznajejczęśćprzybrałaziemiański
charakter.Aleniecałość.Wkrajacheuropejskiegopogranicza,lądowegoczymor-
skiego,jakWęgry,Hiszpania,Portugalia,szlachtaniemogłaodrzucićcałkowicieroli
stanurycerskiego,podporządkowanegoobronnym,aczasemekspansjonistycznym
celom.Tamnietylkowybranijejprzedstawicielesłużyliwarmii,alecałystanmusiał
zachowaćgotowośćbojową,zarównosprawnośćwewładaniuorężem,jakpsychiczne
przygotowaniedoroliobrońcówojczyzny.Wzmacniałotopozycjęmagnatówjako
15
