Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskawczasachprzełomu
wikarym.Handlowałnietylko
pszenicą,końmiczybydłem,ale
równieżtowaramiłokciowymi;
niejednokrotnieosiadałnacudzej
roliwzamianzaczynsz.
Pomijającówmarginesszla-
checkiwpostaciDgołotyfl,warto
zatrzymaćsiębliżejprzyszlach-
ciezagrodowej,zwanejzaścian-
kową.Byłytocałeosady(Dzaś-
ciankifl,Dokolicefl)zamieszkałe
przezludziposiadającychprawa
szlacheckieiskromnetylkoza-
gonyziemi,naktórej,niemając
Ryc.3.PałacwNieświeżu(dawnewojewództwonowogródzkie;obecnieBiałoruś).
żadnychchłopskichpoddanych,
OdXVIwiekudoroku1939byłwłasnościąRadziwiłłów;pierwszyzamekmurowany
zbudowałMikołajKrzysztofDSierotkaπ;wwiekuXVIIIrezydencjępałacowąwzniósł
samijakchłopipracowali.Dla
MichałKazimierzDRybeńkoπ.
charakterystykitejgrupyspołecz-
nej,winnychkrajachnieznanej,
posłużyćsięmożnaobrazem,odmalowanymprzezAdamaMickiewiczawPanu
Tadeuszu.DDobrzyńskizaścianekflzamieszkiwaliludzie,którzyciężkopracowalina
szlachta
roli,alezachowalitradycjęrycerskąinieutraciligodnościosobistej.Obfitośćdawnej,
zaściankowa
choćjużnieużywanejbroniświadczyła,iżbylitopotomkowieowychDszarakówfl,
zktórychskładałysięchorągwieświetnejongiśjazdypolskiej:pancerne,petyhorskie,
dragońskie-walecznej,odnoszącejbłyskotliwezwycięstwanawielupolachbitew.
Obyczajsłużbywojskowejprzechodziłwtymśrodowiskuzojcanasyna,razem
zumiejętnościąposługiwaniasiębronią.KiedyRzeczpospolitazaczasówsaskich
przestałapraktycznieutrzymywaćsiłęzbrojnąinielicznewojskokwarcianesłużyło
niedowalki,leczdoparady,szlachciezaściankowejpozostawałatylkosłużbaupanów,
wichinteresieorganizowaneburdysejmikowe,czasemzajazdysąsiedzkie.Naco
dzieńludziecipełnilifunkcjepodstarościchczyekonomówwdobrachziemiańskich,
pędząckańczugiemchłopówdopańszczyzny.Alegdytylkosejmuchwaliłaukcję
wojska,postaremustawalidoszeregówwprzekonaniu,iżjesttoichobowiązek
wobecojczyznyidrogadorycerskiegoawansu.
Szlachtaziemiańska,posesjonaci-oduboższej,gospodarującejnacząstkachfol-
szlachta
warkówlubwskromnychwioskach,dozamożniejszej,właścicielilicznychfolwar-
ziemiańska
kówiwiosek-pędziłażywottradycyjny,wśródpodobnychsobiesąsiadów.Kształcona
byławszkołachjezuickich,gdziewpajanojejprzekonanieonienaruszalnościistnieją-
cegoustrojuspołecznego,złożonegozpanówipoddanych,owyższościustrojuDzłotej
wolnościflnadwszystkimiinnymi,zwłaszczanadabsolutumdominium.Piastowali
urzędywojewódzkielubpowiatowe,będącezwykłymitytułami,gdyżniepociągały
zasobąrealnejmożliwościsprawowaniawładzy;tylkoniektóreurzędysądowelub
skarbowewiązałysięzrzeczywistąsłużbąpubliczną.Poostatnimpokoleniurycerskim,
walczącymchlubniepodChocimiem(1621,1673),Wiedniem(1683)czyParkanami
(1683),przyszłypokolenia,którecałkowiciestraciływartośćbojową.Poklęskach
wczasieIIIwojnypółnocnej(1700-1721),wbitwachpodKliszowem(1702)czy
16
