Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Późneśredniowiecze
specjalnystatusprawnyibylizwolnieniodopłatdrogowych.
Najbardziejcharakterystycznymielementamistrojupielgrzy-
mabyły:długapeleryna¶kapeluszlubdoszytydopeleryny
kaptur¶solidnebuty¶laskaitorbaprzerzuconaprzezramię.
Poprzybyciudocelupielgrzymistaralisięzdobyćrelikwielub
pamiątki(wodazJordanu¶piasekikamykizmiejscświętych).
Wośrodkachpielgrzymkowychsprzedawanoteżznakipąt-
niczebędącedowodamiodbyciapielgrzymki.Pielgrzymki
przyczyniłysiędorozszerzeniahoryzontuumysłowego
igeograficznegoludziśredniowiecza.
organizacjaKościoła
greckiego
siedzibapatriarchy
greckiego
powstaniepatriarchatów
imetropoliinarodowych
formymonastycyzmu
bizantyńskiego-
eremityzmicenobityzm
swegourzędupodkreślałużywająctytułupatriarchyekumenicznegoczyprotektora
chrześcijanświata.Kościółgreckidzieliłsięnametropolieiichbiskupstwasufragalne.
Istniałyteżarcybiskupstwaniemającewłasnychsufraganów,zależnebezpośredniood
patriarchy.Wszystkietejednostkimiałyściślewyznaczonąrangęwporządkuhierar-
chicznym.Biskupówwybierałysynodymetropolitalne,natomiastmetropolitów
wspomnianysynodendemusa,azatwierdzałichpatriarcha.Episkopatwywodziłsię
spośródmnichów,gdyżbiskupiniemoglibyćżonaci.Klerniższejranginatomiastnie
byłzobowiązanydocelibatuiwybieranybyłprzezwspólnotyparafialne.Wszystkie
ważniejszeczynnościkościelnemusiałybyćzatwierdzaneprzezcesarza.
PozdobyciuKonstantynopolaprzezłacinników(1204)greckipatriarchategomia-
staosiadłwNicei(AzjaMniejsza),gdziepowstałojednozniezależnychpaństw
dziedziczącychtradycjęitytułcesarstwabizantyńskiego.Gdyw1261r.cesarzowi
MichałowiVIIIPaleologowiudałosięodzyskaćstolicę,powróciłtamrównieżpatriar-
cha.JednakżegranicejegoKościołakurczyłysiępodnaporemTurkówosmańskich
(odXIVw.).Wielumetropolitówibiskupóworganizowałoobronęprzedinwazjąture-
cką,zastępujączanikającąwładzępaństwową.Poklęsceci,którzynieucieklidoKon-
stantynopola,szukaliporozumieniazezdobywcamiiczęstoprzechodzilinaislam.
Turcyniszczylimajątkikościelne,wazjatyckiejczęścipatriarchatuzanikłowieleme-
tropolii.Kiedyimperiumwsch.stopniałodookolicKonstantynopolaorazczęściGre-
cji,jegograniceprzestaływyznaczaćsferęwpływówpatriarchatuekumenicznego,ale
teżodchodziławprzeszłośćjegodawnaświetność.WXIVw.naskutekambicjipoli-
tycznychwładcówpołudniowosłowiańskichpowstałypatriarchatynarodowe:bułgarski
wTyrnowie(1235-1393)iserbskiwPeciu(1346-1459),atakżemetropoliewołoska
(1359)imołdawska(1386),utrzymującezmacierzystympatriarchatemwKonstanty-
nopoluścisłestosunki.RównieżmetropolicikijowscyicałejRusi,którychsamodziel-
nośćwXIViXVw.stalewzrastała,byliGrekamimianowanymiwKonstantynopolu.
Konstantynopolstarałsięniedopuścićtamdopodziałówkościelnychidopieropod
naciskiempolitycznymwyraziłzgodęnastworzenienowychmetropolii:wHaliczu
(KsięstwoHalicko-Włodzimierskie,następnieRuśpolska)iwNowogródku(Ruśli-
tewska).Wlatach1420-1458metropoliaruskazostałaponowniezjednoczona.
Monastycyzmbizantyńskimiałtylkodwiepostacie,czasemantagonistyczne,niekie-
dyzaśharmonijniezesobąwspółżyjące:eremityzm(pustelnictwo)icenobityzm(życie
klasztorne).Opróczeremitówżyjącychwzupełnejizolacji,istnielitacy,którzy
swepustelniezakładaliwokolicachklasztorów(metochia)lubskupialijewosiedlach
(skitach).Równieżklasztory,zakładaneprzezświętycheremitówlubfundowaneprzez
możnych,tworzyłygrupy,zwaneławrami.NajwiększaznajdowałasięnagórzeAthos.
Dużeskupiskaklasztorówistniaływwielkichmiastach(wKonstantynopolu,Tessalo-
nice,Kijowie).Instrukcjedotycząceichżyciawewnętrznego,zawartewtypikonachlub
chryzobullach,inspirowanebyłynajczęściejregułąklasztoruStudioswKonstantyno-
polu.Jejcechącharakterystycznąbyłasilnawładzaprzełożonego(ihumena).Prawo
kanonicznepodporządkowywałoklasztorywładzybiskupiej,jednakżefundatorzysta-
ralisięoichpoddaniewprostpodwładzępatriarchy,czyliotzw.stauropigię.Istniałyteż
64
