Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIwieku
hipotezypodziałuXVIIwi
rok1648jakocezura
XVIIwijakoodrębnacałość
kryzysowycharakter
stulecia
leciem.Zpodobnympodziałemzresztąmożnasięspotkaćtakżewwielusynte-
zachfrancuskich.SporoprzykładówpodziałuXVIIw.nadwieczęści-jednąstano-
wiącącałośćzXVIidrugązXVIIIw.,przycezurzewypadającejna1648lub1660
rok-możnawskazaćzarównownowszych,jakidawniejszychsyntezach.Wpolskiej
historiografiiprzykłademtakiegozabiegusą:HistoriapowszechnaTadeuszaKorzona,
wokresiemiędzywojennymtompiątyWielkiejhistoriipowszechnej(1938,wyd.Trzaska,
EvertiMichalski).Częśćtrzeciategoostatniegodzieła,napisanaprzezKazimierza
Piwarskiego,zatytułowanajest„Czasynowożytne”,natomiastczęśćczwarta,pisma
WładysławaKonopczyńskiego,nositytuł„Czasyabsolutyzmu”.
TakżepierwszypowojennyzaryshistoriinowożytnejpióraAndrzejaWyczańskie-
go,anastępnieAndrzejaWyczańskiego,JaremyMaciszewskiegoiAdamaKerstena
dzieliwiekXVIIpomiędzydwasąsiadującestulecia,przyczymtu,podobniejak
wWielkiejhistoriipowszechnejcezuręstanowirok1648.Tęsamącezuręzastosował
teżwswejHistoriipowszechnej1492-1648LudwikBazylow.WreszcieuNormana
Daviesawpracypt.Europa.Rozprawahistorykazhistorią(wyd.pol.1998)wiekXVII
teżniestanowijednegookresu,łączysiębowiemzarównozXVI,jakiXVIIIw.,
ztymżeinnesątudatygraniczne.RozdziałVII„Renato.Odrodzenieireformacja”
przedstawiadziejekontynentuwokresieok.1450-1670,arozdziałVIII„Lumen.
Oświecenieiabsolutyzm”czynitodlalatok.1650-1789.Preferowanieprzez
polskichhistorykówdaty1648r.wynikazjejznaczenianietylkodladziejów
zachodniejEuropy(koniecwojny30-letniej),aleteżdlaśrodkowejiwschodniejczęści
kontynentu(powstanieChmielnickiegoicałynastępującycyklwojenmiędzyPolską,
Rosją,SzwecjąiDanią).Dlazachodnioeuropejskichhistoryków,patrzącychnadzieje
EuropyprzezpryzmatwyłącznieZachodu,ważniejszajestdatamiędzy1660a1670r.,
awięcpocząteksamodzielnychrządówLudwikaXIV.
AutorzyniniejszejHistoriiświataposzlijednakinnymtorem,traktującwiek
XVIIjakoodrębnącałość.Takiepodejściedotematumateżsporozwolenników,
zwłaszczawostatnichlatach,oczymświadczychociażbyHistoriaEuropypodred.
AntoniegoMączaka(1997).Wtejobszernejpracy(blisko500stron)każdestulecie
czasównowożytnychstanowiodrębnąjednostkę,itakwiekXVI-to„Wiekekspansji
iodrodzenia”,wiekXVII-„Wiekdepresjiibaroku”,awiekXVIII-to„Wiekoświe-
cenia”.Tegorodzajuperiodyzację,którauwzględniaodrębnośćXVIIwiekuzasto-
sowaliteżautorzydwóchpracwydanychpoczątkowowAnglii,anastępnietakże
przetłumaczonychnajęzykpolski,amianowicie:ThomasaMunkaEuropaXVII
wieku1598-1700.Państwokonfliktyiporządekspołeczny(wyd.ang.1990,pol.wyd.
1998)orazZaryshistoriiEuropypodred.JosephaBergina,opracowanyprzezsiedmiu
autorówbrytyjskich.
DoodrębnegoujęciadziejówXVIIstuleciaskłaniaprzedewszystkim,copodnoszą
odkilkudziesięciolecihistorycyzróżnychkrajów,kryzysowycharaktertegostulecia-
głównieekonomiczny,alenietylko.Ówcharakterobjawiłsiętakżenapłaszczyźnie
politycznej,która-rzeczjasna-miałaistotnywpływnaekonomięicałąresztężycia
społecznego.WojnyprowadzonewXVIIw.miaływyraźnieinnyniżwpoprzednich
stuleciachcharakter,innybyłteżprzedewszystkimichrozmiar-takczasowy,jak
iprzestrzenny.Byłytowojnyocharakterzetotalnym-toczyłysięzregułyprzezkilka
dokilkudziesięciulatiobejmowałyznacznepołaciekontynentu,anieograniczały
siętylko,jaktonajczęściejbyłodotejpory,doterenówwyłącznieprzygranicznych.
Działaniawojenneobejmowałyterytoriacałychpaństw,dlategoteżichskutki,wpo-
staciprzedewszystkimzniszczeń,wpływaływistotnysposóbnasytuacjęekonomicz-
nąispołecznądanegopaństwa.Świadcząotymbardzowyraźnietrzykrajenasze-
gokontynentu,którewokresieXVIIw.przeżyłydotkliweiwyniszczającewojny:
Rosja-wpierwszymdwudziestoleciutegostuleciawokresietzw.„wielkiejsmuty”;
12
