Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIwieku
Niemcy-wdobiewojnytrzydziestoletniej1618-1648iwreszcieRzeczpospolita,która
od1648rokuprzezponaddwadzieścialattoczyłakrwawewojny.Schyłektegostu-
leciabyłtakżeczasemlicznychwojenpomiędzyFrancjąLudwikaXIVitworzonymi
przeciwkoniemukoalicjamipaństweuropejskich.
WXVIIwiekuukształtowałsięostateczniesystemrządówabsolutystycznych
wswejnajbardziejwyrazistejiwzorcowejpostaciLudwikaXIV-„KrólaSłońce”,
aktóregofaząwstępnąbyłyrządyHenrykaIVweFrancji,działalnośćkardynałów
RichelieuiMazarina.
Ponadtoelementemwyróżniającymtostuleciespośródsąsiednichjesttakżecha-
rakterkulturybaroku,któraprzezdługielataoceniananiżejodpoprzedzającegoją
odrodzeniainastępującegoponiejklasycyzmu,zyskuje-zwłaszczawciąguostatnich
dziesięcioleci-corazwięcejzagorzałychzwolennikówiobrońców.
EuropaXVIIw.-podobniejakiwpoprzednichstuleciach-niestanowiłajeszcze
wmiaręjednolitegokontynentu.JeżeliprzyjrzymysięEuropiewczesnychczasów
nowożytnych(XVI-XVIIw.),towyraźniewidaćjejniejednolitość,itowróżnego
rodzajudziedzinach.Ujmującrzecznajprościej,należypowiedzieć,żesiedemnasto-
wiecznypodziałkontynentunaEuropęzachodniąiwschodnią,rzymskąibizantyj-
skąswymikorzeniamisięgajeszczeczasówśredniowiecza.Byłtoprzedewszystkim
podziałwsferzekulturyi,rzeczjasna,takżereligii.Wprawdziewtymokresie
następujedośćobfityeksportkulturyzachodnioeuropejskiejdoRosji,głównieza
sprawąipośrednictwemRzeczypospolitej,tojednakwspomnianajużodrębność
ipodziałutrzymująsięnadal.Dodaćdotegonależy,iżodprzełomuśredniowiecza
zczasaminowożytnyminatenpierwotnypodziałkulturowynaszegokontynentu
nałożyłsięjeszczeinnyjegorodzaj,któryteżpodzieliłEuropęnazachodniąiwschod-
nią.Tennowypodziałopartynaróżnicachekonomicznychispołecznych,todobrze
znany,zwłaszczahistorykomgospodarczym,podziałEuropywzdłużrzekiŁabyna
zachodniąiwschodnią,zktórychpierwszaszybkorozwiałagospodarkęrynkową
opartąnakapitalistycznychzasadach,drugazaśprzeżywałanawrótstosunków
feudalnych(tzw.wtórnepoddaństwo)zfolwarkiemszlacheckimipańszczyzną
jakopodstawowymielementamistrukturyekonomiczno-społecznej.Efektemna-
łożeniasiętychdwóchwspomnianychpodziałównaczęścikontynentuustaliłsię
wXVIIw.nowyicharakterystycznydlaEuropypodziałnatrzystrefy,amianowicie
naEuropęZachodnią,WschodniąorazŚrodkową.Tęostatnią,obejmującąswoim
obszaremterytoriumRzeczypospolitej,wschodnichNiemiecikrajówHabsburgów
austriackichcharakteryzujeprzynależnośćdozachodniegokręgukulturalnego
(przyjednoczesnejimiejscamiwyraźnejobecnościelementówkulturyWschodu,np.
kresyRzeczypospolitej)oraztypowedlawschodniejczęścikontynentustosunki
ekonomiczne.WXVIIw.ustaliłsiętakże,coprawdazmodyfikowanywwyniku
reformacji,podziałreliginykontynentunakrajekatolickie,protestanckieiprawo-
sławne.
Ponadtoniezależnieodwyżejopisanychpodziałówkulturowych,ekonomicznych
ireliginychówczesnaEuropadzielisięnadwiewyraźnestrefypolityczne-zachodnią
iwschodnią,wktórychohegemonięwalcząposzczególnegrupypaństw.Nazacho-
dziesąto:Francja,Hiszpania,Anglia,krajehabsburskieiNiderlandy,anawcho-
dzie:Rzeczpospolita,Rosja,SzwecjaiTurcja.WprzypadkupaństwwschodniejEu-
ropymożnawyodrębnićjeszczedwawęzłowekierunkitejrywalizacji:walkaodo-
minacjęwrejonieBałtykumiędzyRzecząpospolitą,Rosją,SzwecjąiDaniąoraz
problemwalkizimperiumosmańskimnapołudniowymwschodzie,gdzieoprócz
RzeczypospolitejiRosjibierzejeszczeudziałAustriaiWenecja.Sytuacjatautrzyma
siępraktyczniedokońcastulecia,ajejistotnyprzełomprzyniesiedopierowojna
północna.
systemrządów
absolutystycznych
niejednolitość
EuropyXVIIwi
podziałEuropyna
zachodniąiwschodnią
strefypolityczne
13
