Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIwieku
wzajemneoddziaływanie
wschoduizachodu
„koncertymocarstw”
koniectureckiejpotęgi
osłabieniemocarstw
Nadmienićjednaktrzeba,żekiedymówimyoEuropieczasównowożytnych(XVI-
XVIIw.),podzielonejnawschodniąizachodnią,nietraktujemyobuczęścikontynentu
jakowzajemniecałkowicieodsiebieizolowanych.Takjakwdziedziniekulturyczy
gospodarki,takrównieżwdziedziniestosunkówmiędzynarodowychpomiędzyobu
podstawowymiregionamiówczesnejEuropyistniałyrozlicznepowiązania.Historycy
słuszniewskazująnawzajemneoddziaływaniekonfliktówtoczącychsięnawschodzie
izachodzieEuropywczasiewojnytrzydziestoletniej.Przykłademzaangażowaniapoli-
tycznegowobuczęściacheuropejskiegokontynentujestAustria.Zjednejstronytkwi
onagłębokowproblemachpolitycznychzachodniejEuropywynikającychzsytuacji
wRzeszy,zkonfliktuzFrancją,zinteresówhabsburskichweWłoszech,alezdrugiej
stronyniebezpieczeństwotureckiezmuszaAustriędosilnegoangażowaniasięwukła-
dypolitycznenawschodzieEuropy.PodobnieproblemtenwyglądazeSzwecją.Co
prawdasprawązasadnicządlaSzwecjibyławalkaopanowanienaBałtyku(wktórejto
walcejejrywalamibyływschodnioeuropejskiepotęgi:RosjaiRzeczpospolita,atakże
Dania),aledążącdowładanianadBałtykiemijegozapleczemSzwecjaangażujesię
teżwsprawyRzeszy,bierzeznaczącyudziałwwojnietrzydziestoletniejiwychodzi
zniejwzbogaconaoterenypółnocnoniemieckie,awięcprzedewszystkimoujście
trzechwielkichrzek:Odry,ŁabyiWezery.Takwięcniezależnieodprzytoczonychtu
przykładów,świadczącychokontaktachipowiązaniachoburegionóweuropejskich
wdziedziniestosunkówmiędzynarodowychwEuropieXVIIw.,możnamówićnie
ojednym,leczodwóch„koncertachmocarstw”-zachodnioeuropejskim,obejmu-
jącymspośródmocarstw:Hiszpanię,Francję,AnglięiAustrię,orazwschodnioeuro-
pejskim,doktóregonależały:Rzeczpospolita,Rosja,SzwecjaiTurcja.Każdyztych
dwóchzespołówmocarstwwalczyłwobrębieswegoregionuohegemonię,starającsię
jednocześnieuzyskaćpoparcietakżepartnerówzinnegoukładu.Stądnp.biorą
sięwysiłkifrancuskieiaustriackieowpływynapolskąpolitykę,dobrestosun-
kifrancusko-tureckieczyfrancusko-szwedzkie,któresłużyćmająpozyskaniu
wschodnichpartnerówwrywalizacjizAustrią,itd.Przedstawionywyżejpolityczny
systemeuropejskipodkoniecXVIIinapoczątkuXVIIIw.zmieniłsięwsposób
zasadniczy.Dekompozycjasystemudwóch„koncertówmocarstw”,osobnegowe
wschodniejizachodniejEuropie,dokonałasięwłatwychdoustaleniacezurach
czasowych,tworząjebowiembitwapodWiedniemw1683r.ipokójnystadzki
z1721r.Wciągutychmniejwięcejczterdziestulatnastąpiłyzasadniczezmiany
wukładziesiłnaeuropejskiejarenie.KlęskapodWiedniem,anastępnieniepowo-
dzeniaTurcjiwdalszychdziałaniachwojennychiwreszciepokójwKarłowicach
(1699)oznaczałykoniectureckiejpotęgi.Turcjacoprawdanadalbyładużympań-
stwem,aleniezdolnajużbyładoprowadzenia,takjakwpoprzednichstuleciach,
ekspansywnejpolitykimocarstwowej.Odtegoczasubędziewkolejnychwojnach
traciłaswezdobycze,bywreszciezyskaćmiano„choregoczłowieka”,któregozgon
tylkodlategociąglesięodwlekał,żeniebyłonnarękęrywalizującymzesobąspad-
kobiercom.WkrótcepoTurcjidwainnemocarstwawschodnioeuropejskiestraciły
naznaczeniu-RzeczpospolitaiSzwecja.DlaRzeczypospolitejciosemostatecznym
dlajejmocarstwowejpozycji,zresztąjużodpołowyXVIIw.załamującejsię,była
wojnapółnocnaikatastrofalnezniszczeniekrajuwjejwyniku.Aletakżeipaństwo,
któreprzyczyniłosiędoupadkuekonomicznegoipolitycznegoRzeczypospolitej,
tzn.Szwecja,wefekcietejżewojnyrównieżutraciswąmocarstwowość.Klęska
podPołtawą(1709)orazpokójnystadzkisymbolizująupadekszwedzkiejpotęgi.
Wtymsamymokresie,gdyrangęmocarstwtraciłynawschodzieEuropy:Turcja,
SzwecjaiRzeczpospolita,nazachodziedorzędumocarstwprzestaładefinitywnie
zaliczaćsięHiszpania.Upadekjejznaczenia,wyraźniewidocznyjużXVIIw.,uległ
gwałtownemuprzyspieszeniuwwynikuwojnyohiszpańskąsukcesję.Wtensposób
14
